15167 views
Domicjan (Titus Flavius Caesar Domitianus Augustus) był cesarzem rzymskim w latach 81–96 n.e. Jego panowanie zapisało się w historii jako czas pokoju i stabilizacji, ale jednocześnie strachu i paranoi. Był młodszym bratem Tytusa, synem Wespazjana i ostatnim przedstawicielem dynastii Flawiuszów.
Wczesne życie
Domicjan urodził się w Rzymie 24 października 51 roku n.e. Był najmłodszym synem Tytusa Flawiusza Wespazjana i Flawii Domitilli Starszej. W przeciwieństwie do Tytusa, Domicjan nie odebrał edukacji dworskiej. Po wojnie domowej w I wieku stare arystokratyczne rody rzymskie zostały zastąpione nową szlachtą pochodzącą z Italii. Wśród tych rodzin byli Flawiusze, którzy zdobyli majątek i pozycję za panowania cesarzy z dynastii julijsko-klaudyjskiej.
Według historyków, rodzina Flawiuszów doświadczyła biedy w okresie dzieciństwa Domicjana, a Wespazjan miał zyskać złą sławę za czasów cesarzy Kaliguli i Nerona. Jednak współczesne badania historyczne podważają te twierdzenia, wskazując, że mogły być częścią kampanii propagandowej mającej na celu umniejszenie sukcesów mniej popularnych cesarzy i podkreślenie osiągnięć za panowania Klaudiusza.
Młodość bez bliskich
Rodzina Flawiuszów cieszyła się dużym prestiżem w latach 40. i 60. n.e. Podczas gdy Tytus otrzymywał edukację prawniczą w towarzystwie Britannicusa, Wespazjan kontynuował karierę polityczną i wojskową. Po dłuższej przerwie w życiu publicznym w latach 50., powrócił do służby pod rządami Nerona. W 63 roku był prokonsulem w Afryce, a w 66 towarzyszył cesarzowi Neronowi podczas oficjalnej wizyty w Grecji. To właśnie wtedy rozpoczęła się I wojna żydowsko-rzymska, podczas której Wespazjan został mianowany dowódcą wojsk rzymskich, a jego syn Tytus mu towarzyszył.
Gdy Domicjan miał 16 lat, jego matka i siostra już nie żyły, a ojciec i brat przez większość czasu przebywali z armią w Niemczech i Judei. Dlatego też większość młodości Domicjan spędził bez bliskich krewnych. Podczas wojen żydowskich prawdopodobnie został oddany pod opiekę swojego wuja, Tytusa Flawiusza Sabina II, który był prefektem miasta Rzymu, lub Marka Kokcejusza Nervy, przyjaciela Flawiuszów i przyszłego następcy Domicjana.
Życie prywatne
Choć kariera polityczna i wojskowa Domicjana nie była nieudana, to jednak jego sprawy osobiste miały się znacznie lepiej. W 70 roku Wespazjan próbował zaaranżować małżeństwo między Domicjanem a Julią Flawią, córką Tytusa, ale Domicjan zakochał się w Domitii Longinie. Domitia była już zamężna, lecz próbowała rozwieść się z mężem, aby poślubić Domicjana. Była młodszą córką Gnejusza Domicjusza Korbulona, szanowanego generała i polityka, znanego z sukcesów w Armenii. Po spisku Pizona przeciwko Neronowi w 65 roku, Korbulon został zmuszony do popełnienia samobójstwa. To nowe małżeństwo przywróciło związki Domicjana z opozycją senatorską.
W 80 roku urodził się syn Domicji i Domicjana, który jednak zmarł w dzieciństwie w 83 roku. Śmierć syna spowodowała kryzys w ich małżeństwie. Z nieznanych powodów Domicjan oddalił Domitię, ale wkrótce ją sprowadził z powrotem. Przez cały okres jego panowania żyła w pałacu bez większych incydentów. Domitia miała pewien wpływ na rządy cesarza, choć był on ograniczony. Nie wiadomo, czy Domicjan miał inne dzieci, ale mimo wcześniejszego rozwodu, ich małżeństwo wydaje się być szczęśliwe.
Cesarz Domicjan
Po śmierci Tytusa, Domicjan został ogłoszony cesarzem przez Gwardię Pretoriańską. Panował przez 15 lat, co było najdłuższym okresem od czasów Tybariusza. Cesarz odniósł sukces w umocnieniu gospodarki poprzez rewaluację rzymskiej monety, rozbudował obronę granic imperium, a także rozpoczął szeroko zakrojony program odbudowy zniszczonego Rzymu.
Domicjan przeniósł centrum władzy do dworu cesarskiego, marginalizując rolę senatu. Uważał, że Imperium Rzymskie powinno być rządzone jako boska monarchia, z nim samym jako dobroczynnym władcą absolutnym. Próbował wywierać wpływ na wszystkie aspekty życia państwowego — gospodarcze, militarne i kulturalne — naśladując cesarza Augusta. Co więcej, cesarz osobiście angażował się we wszystkie dziedziny administracji.
Kariera wojskowa
Ważne kampanie toczono w Brytanii pod dowództwem generała Agrykoli, który próbował podbić Kaledonię (dzisiejszą Szkocję), oraz w Dacji, gdzie cesarzowi nie udało się odnieść decydującego zwycięstwa nad królem Decebalem. Dodatkowo religijna, militarna i kulturalna propaganda przyczyniła się do rozwoju kultu jednostki, a Domicjan dążył do kontrolowania moralności publicznej i prywatnej, ogłaszając się dożywotnim cenzorem. W rezultacie Domicjan cieszył się popularnością wśród ludu i wojska, ale był postrzegany jako tyran przez członków rzymskiego Senatu.
Domicjan postrzegał siebie jako nowego Augusta, oświeconego despotę mającego poprowadzić Imperium Rzymskie ku nowej epoce świetności.
Stadion Domicjana
Domicjan uwielbiał igrzyska, szczególnie wyścigi rydwanów, i wprowadził dwie nowe frakcje – Złotą i Purpurową. Cesarz chętnie uczestniczył w każdej formie rozrywki publicznej, zwłaszcza występach z udziałem karłów i kobiet. Założył również festiwal muzyki, jeździectwa i gimnastyki, odbywający się co pięć lat. Choć zarówno cesarz, jak i lud czerpali z tych wydarzeń przyjemność, ich koszt odbijał się na finansach państwa.
Jednym z najważniejszych monumentów pozostawionych po panowaniu Domicjana jest Stadion Domicjana. Stadion Domicjana (Stadio di Domiziano) został zbudowany w Rzymie jako dar dla obywateli rzymskich i wykorzystywano go do organizacji różnorodnych zawodów sportowych. Drugą nazwą stadionu była Arena Agonów, a Plac Navona zawdzięcza swoją nazwę właśnie temu określeniu. W I wieku n.e. stadion nazywano „Campus Agonis”, a bliżej średniowiecza forma ta przekształciła się w „n’agone”, by ostatecznie przejść w uproszczoną nazwę „Navona”.
Ciekawostki o cesarzu Domicjanie
- Za panowania Domicjana powstało wiele monumentalnych budowli, w tym wystawna Willa Domicjana. Te okazałe konstrukcje podkreślały jego potęgę i pozostawiły trwałe dziedzictwo architektoniczne.
- W 86 roku n.e. Domicjan podarował Stadion Domicjana mieszkańcom Rzymu. Dziś to miejsce znane jest jako Piazza Navona, tętniący życiem plac będący świadectwem mecenatu cesarza nad rozrywką publiczną.
- Mieszkając w Rzymie, Domicjan rezydował w luksusowym Pałacu Domicjana na prestiżowym Wzgórzu Palatyńskim. Ta rezydencja symbolizowała jego władzę i była miejscem funkcjonowania dworu cesarskiego.
- Pomimo prób Wespazjana, by ożenić go z Julią Flawią, córką Tytusa, serce Domicjana należało do innej kobiety. Ten wybór ukazał jego niezależnego ducha i odmowę podporządkowania się oczekiwaniom rodziny.
- Istnienie potencjalnych spadkobierców Domicjana pozostaje tajemnicą do dziś. Brakuje jednoznacznych dowodów na istnienie potomków cesarza, co dodaje jego panowaniu elementu intrygi.
- Domicjan spędził dużą część młodości z dala od najbliższych krewnych, co miało wpływ na jego rozwój jako władcy i ukształtowało jego politykę w okresie panowania.
- Wyobrażając siebie jako nowego Augusta, Domicjan dążył do konsolidacji i rozszerzenia swojej władzy. Wierzył w boski charakter swojego panowania, utożsamiając się z dziedzictwem pierwszego cesarza rzymskiego.
- W odróżnieniu od wielu poprzedników, Domicjan spędzał znaczne okresy poza Rzymem. Częste podróże umożliwiały mu nadzorowanie prowincji i wzmacnianie autorytetu cesarskiego na całym obszarze imperium.
- Domicjan przeżył osobistą tragedię – śmierć własnego dziecka, które zmarło przed ukończeniem trzeciego roku życia. Wydarzenie to rzuciło cień na jego rządy i wpłynęło na jego postrzeganie jako władcy targanego smutkiem.
- Panowanie Domicjana wprowadziło okres względnej uczciwości w administracji prowincjonalnej i wśród urzędników. Poprzez działania antykorupcyjne osiągnął historycznie niski poziom nadużyć, co przyczyniło się do stabilności w imperium.
Śmierć Domicjana
Domicjan rządził Cesarstwem Rzymskim do roku 96 n.e., kiedy został zamordowany przez urzędników dworskich. Tego samego dnia jego miejsce zajął doradca Nerwa. Autorzy senatorscy, tacy jak Tacyt, Pliniusz Młodszy i Swetoniusz, przedstawiali Domicjana jako okrutnego i paranoicznego tyrana. Jednak współcześni historycy uważają go za skutecznego autokratę, którego programy kulturalne, gospodarcze i polityczne stworzyły podstawy dla pokojowego II wieku.
