Cesarz Marek Aureliusz

Marek Aureliusz, czyli Marcus Aurelius Antonius Augustus, zwany Filozofem, był cesarzem rzymskim w latach 161–180 n.e. Rządził Cesarstwem Rzymskim wspólnie z adoptowanym bratem Lucjuszem Werusem aż do jego śmierci w 169 roku. Był piątym z Pięciu Dobrych Cesarzy. Ponadto Marek Aureliusz był ostatnim cesarzem okresu Pax Romana – epoki pokoju i stabilizacji dla Imperium.

Co warto wiedzieć o Marku Aureliuszu

Wczesne życie

Marek Aureliusz urodził się w rzymskiej rodzinie patrycjuszowskiej. Jego ojciec był pretorem i zmarł w 124 roku n.e. Po jego śmierci Marek był wychowywany przez dziadka ze strony ojca oraz matkę. Otrzymał edukację domową, co było typowe dla dzieci z arystokratycznych rodzin rzymskich. Wśród jego nauczycieli był artysta Diognetos, który rozbudził w nim pasję do filozofii, oraz Tutycjusz Prokulus.

Marek Aureliusz był zaręczony z córką Lucjusza Eliusza, adoptowanego syna i dziedzica cesarza Hadriana. Po śmierci Eliusza w 138 roku Hadrian wybrał nowego dziedzica – Antoninusa Piusa, męża ciotki Marka. W zamian Hadrian zażądał, aby Antoninus adoptował Marka i syna Eliusza, Lucjusza Kommodusa. Jako następca tronu Marek studiował grekę i łacinę. Jego nauczycielami byli m.in. Herodes Attyk i Marek Korneliusz Fronton. Ideę stoicyzmu poznał dzięki Kwintusowi Juniuszowi Rustikusowi. Otrzymał urząd kwestora i został symboliczną głową stanu rycerskiego.

W 140 roku n.e. Marek i Antoninus zostali mianowani konsulami.

Życie prywatne

W 145 roku n.e. Marek poślubił córkę Antoninusa – Faustynę Młodszą. W 147 roku Faustyna urodziła córkę, Domitię Faustynę – pierwsze z co najmniej trzynastu dzieci, które przyszły na świat w kolejnych dwóch dekadach. Następnego dnia po narodzinach córki Antoninus przekazał Markowi władzę trybunalską i imperium, czyli zwierzchnictwo nad armią i prowincjami. O córce Marka Aureliusza wiadomo z jego listów, w których opisywał ją jako chorowite dziecko. Domitia zmarła w 151 roku.

Ostatnie lata Antoninusa Piusa

Kariera Lucjusza rozpoczęła się od funkcji kwestora w 153 roku n.e., a w 154 roku został konsulem. W 161 roku ponownie objął ten urząd wspólnie z Markiem. Był znany jako “syn Augusta“. W miarę starzenia się Antoninusa Marek przejmował coraz więcej obowiązków administracyjnych. Gdy Marek i Lucjusz byli wspólnymi konsulami, Antoninus mógł już być poważnie chory. Przed śmiercią wezwał radę cesarską i przekazał władzę oraz swoją córkę Markowi. Jego śmierć zakończyła najdłuższe panowanie od czasów Augusta, dłuższe nawet niż panowanie Tyberiusza.

Cesarz

Po śmierci Antoninusa w 161 roku Senat chciał ogłosić Marka jedynym cesarzem, lecz ten odmówił, jeśli Lucjusz Werus nie zostanie współwładcą. Marek i Werus rozpoczęli rządy, wdrażając programy pomocy dla ubogich oraz nagradzając wojsko podwyżkami i honorami. Cesarze cenili wolność słowa, sztukę i edukację, a także wprowadzili reformy monetarne poprzez zmniejszenie zawartości srebra w monetach.

Obaj cesarze cieszyli się popularnością wśród ludu.

Marek Aureliusz kierował się zasadami stoicyzmu, podczas gdy Werus urządzał wystawne uczty i rozdawał kosztowne prezenty. W 161 roku król Partów Wologazes IV zaatakował Armenię, co doprowadziło do buntu w Syrii. Werus, mający większe doświadczenie wojskowe niż Marek, wziął na siebie dowództwo kampanii wschodniej. Wojny partyjskie trwały do 166 roku i zakończyły się zwycięstwem Rzymu. Podczas nieobecności Werusa Marek zarządzał Rzymem – orzekał w sprawach sądowych, zmieniał prawo i zajmował się problemami prowincji. W tym okresie Marek Aureliusz prześladował chrześcijan, którzy nie chcieli oddawać czci religii państwowej.

Do 166 roku n.e. wojna w Partii zakończyła się sukcesem, a prześladowania chrześcijan ustały. Marek Aureliusz poślubił Faustynę w 145 roku, a późniejsze lata przyniosły im wiele dzieci. Choć część z nich zmarła młodo, cesarz uważał, że bogowie mu sprzyjają.

Werus zmarł w 169 roku, najprawdopodobniej na skutek zarazy przywiezionej przez jego oddziały z kampanii. Od tego momentu Marek Aureliusz panował samodzielnie. Większość pozostałych lat swojego panowania spędził w Germanii, prowadząc kampanie wojenne i pisząc swoje słynne „Rozmyślania”.

Rozmyślania

Księga „Rozmyślania” autorstwa Marka Aureliusza to najważniejsze dzieło cesarza i filozofa. Autor oraz szkoła filozoficzna stoików, której był wiernym przedstawicielem, cenili rozum i logiczne postrzeganie świata ponad wszystko inne. Uważali, że umysł spokojny i analityczny jest lepszy niż taki, który poddaje się pragnieniom i emocjom.

System logosu według Aureliusza zakłada, że wszystko, co się dzieje, miało się wydarzyć – a więc jest dobre

Ponadto, według Aureliusza, jedyne, co człowiek może zrobić, to zaakceptować ból i iść dalej bez narzekania. Narzekanie bowiem obraża nieśmiertelną logikę logosu obecną w każdym człowieku i przynosi tylko więcej cierpienia. Cesarz radził sobie z bólem, który powodował cierpienie, poprzez przekonanie, że nawet fizyczny ból jest częścią większego dobra, jakie niesie logos.

Główna idea książki polega na tym, że tylko ty decydujesz o swoim losie i działaniach. Nawet jeśli ktoś cię nie lubi, nie zniżaj się do jego poziomu. Traktuj innych zawsze z godnością i sprawiedliwością, a nigdy nie będziesz cierpieć z powodu własnych czynów.

Co warto wiedzieć o stoikach i filozofii stoickiej

Ciekawostki o Marku Aureliuszu

1. Marek Aureliusz był wyznawcą stoicyzmu, a jego dzieło, znane jako „Rozmyślania”, stanowi jedno z najważniejszych źródeł współczesnej wiedzy o starożytnej filozofii stoickiej.
2. Za jego panowania nasiliły się prześladowania chrześcijan.
3. Jego śmierć w 180 roku n.e. uznawana jest za koniec Pax Romana; rosnąca niestabilność na Zachodzie uważana jest za początek upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego.
4. Był kształcony w domu, zgodnie z arystokratycznym zwyczajem.
5. Jego następcą został syn Kommodus, którego mianował Cezarem w 166 roku i z którym współrządził od 177 roku.
6. Marek Aureliusz już za życia zyskał miano króla-filozofa – tytuł, który przylgnął do niego także po śmierci.
7. Dwóch cesarzy współrządziło Rzymem dzięki charakterowi Werusa i jego akceptacji starszeństwa oraz rozsądku Marka Aureliusza.
8. Za jego panowania Cesarstwo Rzymskie pokonało odrodzone imperium Partów na wschodzie.
9. Jego rodzina pochodziła z Ucubi – niewielkiego miasteczka na południowy wschód od Kordoby w rzymskiej Betyce.
10. Był piątym z Pięciu Dobrych Cesarzy.

Śmierć

Mówiąc o ostatnich latach życia cesarza – od 170 do 175 roku – Faustyna towarzyszyła Markowi Aureliuszowi w kampaniach i podróżowała z nim do Syrii, Egiptu i Grecji. Zmarła zimą 175 roku. W 178 roku Marek Aureliusz pokonał germańskie plemiona nad Dunajem i zmarł dwa lata później, w 180 roku n.e. Jego następcą został Kommodus.

Autor: Kate Zusmann

Mieszkam w Wiecznym Mieście od 12 lat. Mówi się, że każdy zakątek Rzymu ma swoją historię — i właśnie o tych najbardziej intrygujących faktach i miejskich legendach chcę Wam opowiedzieć. :)