Circus Maximus

Circus Maximus (wł. Circo Massimo) to monumentalny tor wyścigowy starożytnego Rzymu, położony na lewym brzegu rzeki Tyber, pomiędzy Palatynem a Awentynem, w bezpośrednim sąsiedztwie centrum współczesnego Rzymu.

Sprawdź swoją wiedzę przed wizytą w Circus Maximus

Nazwa

Nazwa Circo Massimo pochodzi z łacińskiego określenia „Circus Maximus”. Jednym ze znaczeń słowa „circus” było hipodrom – miejsce przeznaczone do wyścigów konnych. Przez wieki gonitwy koni odbywały się w dolinie pomiędzy wzgórzami. Jednak pierwotną funkcją toru było organizowanie „Ludi Romani” – Igrzysk Rzymskich – które stanowiły część ważnego święta ku czci Jowisza.

Pierwsze zawody odbyły się w Rzymie w 500 roku p.n.e., za panowania Lucjusza Tarkwiniusza Pysznego. W wyścigach brały udział kwadrygi – rydwany zaprzęgnięte w cztery konie obok siebie – ścigające się po prostym odcinku. Na końcu doliny zawracały i z impetem wracały na linię mety.

Zasady zmieniono w II wieku p.n.e., w związku z budową kanału wodnego w 146 r. p.n.e. W tym celu przekopano tunel o wysokości 4,5 m i szerokości 2,5 m na poziomie gruntu w dolinie. Wzdłuż całego hipodromu pozostawiono nienaruszone jedno wzgórze, wokół którego kwadrygi mogły się ścigać po okręgu. To właśnie stąd wzięło się drugie znaczenie łacińskiego „circus” – krąg, okrąg – co z kolei dało włoskie „Circo”. Cyrk naprawdę był „Massimo” – ogromny, o długości całej doliny: 600 metrów długości i 150 metrów szerokości (2000 x 500 stóp).

Opis

Opis Circus Maximus różni się w zależności od epoki. Na początku widzowie siadali bezpośrednio na stokach wzgórz. Z czasem powstały pierwsze konstrukcje: ławki dla szanowanych obywateli, drewniane stanowiska startowe i boksy dla koni.

W czasach swojej świetności, za pierwszych cesarzy rzymskich, Circus był jedną z najbardziej imponujących budowli w Rzymie. W I w. p.n.e. Gajusz Juliusz Cezar przebudował tor, wydłużył arenę i wykopał wokół niej kanał.

Dzięki nowym wymiarom (621 m długości i 118 m szerokości) na torze mogło ścigać się jednocześnie 12 kwadryg.

Wokół stadionu wzniesiono ogrodzenie, zbudowano drewniane trybuny dla patrycjuszy i osobne miejsca dla plebejuszy. Circus Maximus mógł pomieścić 150 000 widzów, a w późniejszych wiekach ta liczba się podwoiła. Co najmniej tyle samo kibiców dopingowało swoich faworytów na stojąco.

Na jednym końcu areny znajdowały się trzy wieże: centralna pełniła funkcję bramy wjazdowej, a w dwóch bocznych znajdowały się boksy dla koni, ustawione półkoliście. Zwycięzcy opuszczali Cyrk Wielki przez bramę po przeciwnej stronie.

Wraz z areną wzdłuż jej osi biegła wąska platforma, ozdobiona dwoma starożytnymi egipskimi obeliskami. Oba zachowały się do dziś i można je zobaczyć odpowiednio na Piazza del Popolo (dużym placu miejskim w Rzymie, znanym jako „Plac Ludowy”) oraz na Piazza San Giovanni in Laterano, przed Pałacem Laterańskim.

Platforma była zakończona stożkowatymi słupkami kamiennymi – tzw. metami – po obu końcach. Wyścig rydwanów rozpoczynał się przy jednej mecie, a kończył przy przeciwnej, po wykonaniu siedmiu okrążeń. Na platformie znajdowały się dwa stanowiska z siedmioma drewnianymi jajkami, które służyły do odliczania okrążeń. Z czasem dodano także fontanny w formie brązowych delfinów – morskich rumaków boga wyścigów konnych, Neptunusa.

Upadek

Po panowaniu Cezara Circus Maximus przyciągał mieszkańców starożytnego Rzymu przez około 500 lat. Jednak jego świetność nie trwała wiecznie. Wielu cesarzy wniosło wkład w rozbudowę i dekorację Cyrku. Po pożarze Rzymu w 31 r. p.n.e. cesarz August odrestaurował Circus i nadał mu ostateczny kształt.

Powstały kamienne, sceniczne trybuny dla uprzywilejowanych widzów – senatorów i jeźdźców konnych. Dwa górne poziomy nadal były drewniane, a na zewnątrz w arkadach znajdowały się sklepy i gospody. Dekoracje kontynuowano po Augustie: cesarz Klaudiusz kazał wykonać boksy dla koni z marmuru i metalu – także ze złota. Ostatecznie, na polecenie cesarza Nerona, kanał otaczający arenę został zasypany, aby powiększyć przestrzeń wyścigową.

Ostatni wyścig w Circus Maximus odbył się w 549 roku n.e., za panowania cesarza Totili. Po nim rozpoczęła się era zniszczeń.

Rzymianie wykorzystywali kamienie ze starożytnych budowli do wznoszenia nowych konstrukcji, a pozostałości Cyrku zasypano ziemią. W XIX wieku, przed budową zakładu gazowego, archeolodzy odkryli dolne partie Circus Maximus na głębokości 6 metrów.

Dziś w miejscu Circus Maximus w Rzymie rozciąga się ogromna owalna łąka. Rozmiar zachowanych ruin – fragmenty toru, marmurowe boksy i kamienne trybuny – wciąż robią wrażenie. Znajduje się tu przestrzeń rekreacyjna o dużym znaczeniu dla miasta. Odbywają się tu masowe wydarzenia, pokazy wojskowe, koncerty i obchody urodzin Rzymu.

Tak więc 22 czerwca 2014 roku na terenie Circus Maximus odbył się jedyny koncert legendarnego zespołu Rolling Stones we Włoszech w ramach światowej trasy, gromadząc 65 000 fanów rocka.

Legenda o kobietach sabińskich

Starożytni Rzymianie wierzyli, że wydarzenia z legendy o kobietach sabińskich – która stała się jednym z ulubionych motywów kultury światowej – miały miejsce właśnie tutaj, w dolinie Cyrku Wielkiego.

Za panowania Romulusa Rzym znajdował się na Palatynie i był tak potężny, że podporządkował sobie sąsiednie tereny. Niestety, w mieście nie było kobiet – jedynie żołnierze, którzy nie mogli zakładać rodzin. Rzymianie bezskutecznie prowadzili negocjacje z sąsiadami, aż w końcu przebiegły Romulus zaprosił ich na święto Neptuna Jeźdźca (Neptunus Equester), organizowane w wielkiej dolinie u podnóża Palatynu.

Sabińczycy przybyli z żonami i dziećmi, ale w czasie obchodów Rzymianie porwali sabińskie kobiety. Ich mężowie i bracia nie mogli znieść takiej zniewagi i szybko oblegli Rzym, lecz te same kobiety, które były powodem konfliktu, zdołały pogodzić zwaśnione strony. Tak rozpoczął się proces jednoczenia różnych osad warownych na siedmiu wzgórzach w jedno antyczne i wieczne miasto.

Autor: Artur Jakucewicz

Mieszkam w Rzymie od ponad 10 lat i z radością dzielę się swoim doświadczeniem i wiedzą. Kocham starożytną historię i architekturę — jestem autorką przewodników po Włoszech dla niezależnych podróżników.

Zanurz się głębiej w opowieściach Rzymu

23037 podróżnych przeczytało

Najlepsze plaże w pobliżu Rzymu

11878 podróżnych przeczytało

Jak kupić bilety do Muzeów Watykańskich i Kaplicy Sykstyńskiej

12696 podróżnych przeczytało

Largo Argentina i schronisko dla kotów

18029 podróżnych przeczytało

Teatr Marcellusa

25422 podróżnych przeczytało

Forum Romanum

9770 podróżnych przeczytało

Więzienie Mamertyńskie (Carcer Tullianum)

6776 podróżnych przeczytało

Wyspa Tyberyjska

108712 podróżnych przeczytało

Koloseum

22427 podróżnych przeczytało

Zamek Świętego Anioła

Pokaż więcej