Kaplica Sykstyńska

Co musisz wiedzieć przed wizytą w Kaplicy Sykstyńskiej

Kaplica Sykstyńska (Cappella Sistina) to jedna z kaplic Pałacu Apostolskiego i jeden z najcenniejszych skarbów Państwa Miasta Watykanu, Rzymu i świata. Słynie z architektury i bogatych fresków, a także z tego, że właśnie tu wybierani i koronowani są papieże.

Wybory nowego papieża odbywają się w kaplicy od 1492 roku, a od 1870 roku wyłącznie tutaj. Ściany i sufit pokrywają freski wykonane przez takich mistrzów jak Perugino, Michelangelo, Luca Signorelli i Botticelli. Kaplica znajduje się wewnątrz Muzeów Watykańskich.

Pierwotnie była to kaplica fortu watykańskiego, zwana Cappella Magna. Nazwę zawdzięcza papieżowi Sykstusowi IV della Rovere (pontyfikat 1471–1484), który kazał ją odnowić w latach 1477–1480. Od tamtej pory służy do odprawiania uroczystości papieskich i liturgii Kościoła katolickiego. Dekoracja ścian z XV wieku obejmuje malowane draperie, Sceny z życia Mojżesza i Chrystusa oraz portrety papieży. Panele przedstawiają wydarzenia ze Starego i Nowego Testamentu.

Kaplicę odwiedza około 30 tys. osób dziennie i ponad pięć milionów rocznie.

Z zewnątrz budynek jest zaskakująco prosty jak na tak ważne miejsce: to ceglana, prostokątna bryła pozbawiona ozdób, bez okazałej fasady czy reprezentacyjnego wejścia. Wszystkie wejścia prowadzą z wnętrza Pałacu Papieskiego, dlatego do kaplicy można dotrzeć tylko przez inne części kompleksu.

W trakcie konklawe korzystanie z urządzeń elektronicznych jest zabronione, a wszyscy kardynałowie (obecnie 115) są sprawdzani pod kątem podsłuchów przed wejściem do kaplicy. Zwiedzającym również nie wolno rozmawiać ani robić zdjęć wewnątrz Kaplicy Sykstyńskiej.

Natychmiast po wejściu kardynałów drzwi kaplicy zamyka się słowami „Extra omnes”, czyli „Wszyscy precz”.

Jak ominąć kolejkę?

Aby ominąć kolejkę do Kaplicy Sykstyńskiej i Muzeów Watykańskich, konieczna jest wcześniejsza rezerwacja biletów online. W szczycie sezonu oraz w okolicach świąt kościelnych bilety wyprzedają się z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem.

Historia Kaplicy Sykstyńskiej

Kaplica istniała od 1368 roku. Obecną formę zaprojektował Pontelli, a budowę nadzorował Giovannino de’ Dolci.

Sykstus IV odnowił Kaplicę Sykstyńską, zlecając prace w 1477 roku. Do dekoracji wezwał najwybitniejszych artystów renesansu.

Freski wykonali Sandro Botticelli, Pietro Perugino, Pinturicchio, Domenico Ghirlandaio, Cosimo Rosselli i Luca Signorelli.

Powstały wówczas dwa cykle paneli: po lewej stronie o życiu Mojżesza, po prawej o życiu Jezusa Chrystusa, uzupełnione portretami papieży. Malowidła ukończono w 1482 roku, a w święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny papież Sykstus IV odprawił w kaplicy pierwszą mszę.

15 sierpnia 1483 roku Sykstus IV konsekrował Kaplicę Sykstyńską odprawiając pierwszą mszę.

Kaplica stała się miejscem najważniejszych uroczystości religijnych i papieskich. Najsłynniejsze dzieła to „Sąd Ostateczny”, przedstawiający Apokalipsę św. Jana, oraz „Stworzenie Adama” ilustrujące scenę z Księgi Rodzaju, oba autorstwa Michała Anioła. Interesujące są relacje między nim a Rafaelem, który – zdaniem Michała Anioła – inspirował się jego twórczością podczas pracy w apartamentach papieskich. Przed podjęciem prac w kaplicy Michał Anioł wyrzeźbił marmurowego „Dawida” (1501–1504) we Florencji.

Dowiedz się więcej o Michał Anioł Buonarroti.

Freski na ścianie wejściowej przemalowano w połowie XVI wieku: Hendrik van den Broeck odnowił „Zmartwychwstanie Chrystusa” Ghirlandaia, a Matteo da Lecce – „Spór o ciało Mojżesza” Signorellego. Niestety dzieło ucierpiało w wyniku zawalenia się drzwi w 1522 roku. Kompleksową renowację fresków przeprowadzono w latach 1979–1999, wraz z odnowieniem marmurowych elementów (cantoria), balustrady i herbu Sykstusa IV.

Jednym z najważniejszych malowideł jest „Chrzest Chrystusa”, wykonany w 1482 roku przez renesansowego malarza Pietro Perugina (540 × 335 cm). Fresk przedstawia Chrystusa, Jana Chrzciciela, gołębicę – symbol Ducha Świętego, Boga w świetlistej chmurze, cherubinów i serafinów, dwóch aniołów, tłum ludzi, rzekę Jordan, pejzaż Rzymu, łuk triumfalny, Koloseum oraz Panteon.

Ciekawostki o Kaplicy Sykstyńskiej

1. Zanim Michał Anioł w 1508 roku rozpoczął swoje opus magnum na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, powierzchnia sufitu przedstawiała gwieździste, nocne niebo namalowane przez umbryjskiego artystę Piera Matteo d’Amelię. To stosunkowo proste dzieło znacznie odbiegało od złożonej teologicznie i artystycznie narracji, którą wkrótce stworzy Michał Anioł. Przemiana od nieskomplikowanego, niebieskiego firmamentu do misternych fresków wielkiego mistrza stanowi mikro­kosmos spektakularnego rozwoju wizji artystycznej i techniki w epoce renesansu wysokiego.
2. Męski chór Kaplicy Sykstyńskiej, Cappella Papale, to instytucja artystyczna jedyna w swoim rodzaju. Założony w latach 70. XV wieku zespół wykonuje wyłącznie utwory oryginalne, podtrzymując tradycję nieprzerwaną od stuleci.Ta niezmienna wierność oryginalności i czystości artystycznej wpisuje się w szerszą watykańską ideę wspierania wybitnych przejawów sztuki zarówno wizualnej, jak i muzycznej.
3. Trudy Michała Anioła podczas pracy w Kaplicy Sykstyńskiej były ogromne. W 1509 roku napisał on pełen rozpaczy wiersz do przyjaciela Giovanniego da Pistoia, opisując cierpienia fizyczne spowodowane projektem. Słowa „z tego męczenia guza nabawiłem się na karku” obrazują ból, jaki znosił. Mimo wyczerpania psychicznego i fizycznego artysta doprowadził do końca dzieło uchodzące dziś za jedno z najwspanialszych osiągnięć w historii sztuki.
4. Gdy Michał Anioł otrzymał zlecenie na dekorację Kaplicy Sykstyńskiej, był pełen wątpliwości i podejrzeń. Uważał się przede wszystkim za rzeźbiarza, a nie malarza, i obawiał się, że ogromne przedsięwzięcie to intryga rywali mająca go skompromitować. Projekt ten jednak przełamał jego własne ograniczenia i udowodnił, że jest artystą o niezrównanych umiejętnościach zarówno rzeźbiarskich, jak i malarskich.
5. Sklepienie Michała Anioła to epicki fresk złożony z ponad 300 postaci. Zostały one splecione w złożoną narrację teologiczną na powierzchni ok. 1100 m². Od słynnego „Stworzenia Adama” po majestatyczne wizerunki Sybilli – każda postać odgrywa rolę w tym monumentalnym dialogu pomiędzy sztuką a teologią.
6. Niezwykła replika Kaplicy Sykstyńskiej, zwana Capella Sixtina, powstała w Meksyku (sixtinaenmexico.com). Projekt o wartości ok. 2,4 mln USD wymagał wykonania ponad 2,6 mln fotografii referencyjnych, aby wiernie odwzorować detale. Przedsięwzięcie to podkreśla globalny wpływ Kaplicy Sykstyńskiej i determinację ludzi, by przybliżyć sobie takie arcydzieła.
7. Wbrew powszechnemu przekonaniu Michał Anioł nie był jedynym artystą, który ozdobił mury Kaplicy Sykstyńskiej. Tacy twórcy jak Sandro Botticelli, Pietro Perugino czy Domenico Ghirlandaio pozostawili tu własne dzieła. To jednak freski Michała Anioła uczyniły kaplicę symbolem artystycznego i teologicznego majestatu, przyćmiewając dokonania jego znamienitych poprzedników.
8. Podczas renowacji Kaplicy Sykstyńskiej w latach 80. i 90. XX w. znaczący wkład finansowy pochodził z Japonii: Nippon Television Network Corporation przekazała ponad 4,2 mln USD w zamian za wyłączne prawa do fotografowania i filmowania. Międzynarodowe zaangażowanie potwierdza uniwersalny urok Kaplicy Sykstyńskiej i jej zdolność do przekraczania granic religijnych i kulturowych.
9. Słynne freski Kaplicy Sykstyńskiej inspirowały niezliczone kopie, parodie i współczesne interpretacje, czyniąc je jednym z najczęściej reprodukowanych dzieł sztuki na świecie. Nic jednak nie równa się wrażeniu oglądania ich na żywo. Przed pandemią kaplicę odwiedzało do 25 000 osób dziennie, czyli prawie 5 mln rocznie, co świadczy o niesłabnącym zachwycie nad dziełem Michała Anioła.
10. Kaplica Sykstyńska to nie tylko pomnik sztuki; jest również działającą kaplicą, w której regularnie odbywają się ceremonie religijne, w tym konklawe. Te tajne zgromadzenia kardynałów, mające na celu wybór nowego papieża, nadają kaplicy dodatkowy wymiar historyczny. Obrady odbywają się pod freskiem „Sądu Ostatecznego” Michała Anioła, co nadaje procesowi wyboru przywódcy Kościoła katolickiego wyjątkową doniosłość.

Malowidła Michała Anioła

Na zlecenie papieża Juliusza II Michał Anioł pracował nad sklepieniem kaplicy. Artysta namalował wszystkie freski na suficie Kaplicy Sykstyńskiej. Prace trwały cztery lata – od 1508 do 1512 roku.

Dzieło Michała Anioła odmieniło bieg sztuki zachodniej

Zanim rozpoczął pracę w kaplicy, Michał Anioł słynął z rzeźb. Mistrzostwo Piety i Dawida przyniosło mu rozgłos, lecz jego dzieła malarskie były niedoceniane. Według Vasariego Juliusz II powierzył freski Michałowi Aniołowi z poduszczenia dwóch jego rywali, Bramantego i Rafaela.

Pierwszym freskiem, nad którym pracował Michał Anioł, była scena z Noem (po stronie wejściowej kaplicy), lecz po ukończeniu usunął rusztowanie. Uświadomił sobie, że postacie są zbyt małe, by być czytelne z posadzki, i w kolejnych scenach malował je większe. Stąd rozmiary malowideł rosną w kierunku ołtarza. Ponadto artysta namalował fikcyjne gzymsy architektoniczne i wspierające posągi, aby oprawić centralne sceny starotestamentowe w technice grisaille (szarobure tonacje), nadając im wrażenie prawdziwych rzeźb.

Sklepienie

Aby dosięgnąć sufitu, Michał Anioł zbudował specjalne rusztowanie: drewnianą platformę wspartą na wspornikach osadzonych w otworach ściennych. Po ukończeniu danej partii konstrukcję przesuwano wzdłuż kaplicy. Malował techniką al fresco, nakładając farbę na mokry tynk, a dla uzyskania głębi częściowo zdrapywał świeży podkład.

Ponieważ tynk szybko schnie, artysta pracował sekcjami, codziennie dodając nową warstwę mokrego tynku. Te odcinki, zwane giornata, są wciąż widoczne.

Tematyka sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej pochodzi ze Starego Testamentu, konkretnie z Księgi Rodzaju. Większość fresków ukazuje relację człowieka z Bogiem, a każda sekcja prezentuje odmienne sceny biblijne.

Stworzenie Adama

Stworzenie Adama uchodzi za najsłynniejsze malowidło w Kaplicy Sykstyńskiej. Znajduje się w centralnej części sklepienia. Arcydzieło ilustruje historię z Księgi Rodzaju, w której Bóg przekazuje życie Adamowi.

Uchwycenie niemal stykających się palców Boga i Adama stało się ikoną ludzkości

Obraz doczekał się tysięcy imitacji i parodii, będąc najczęściej reprodukowanym dziełem religijnym w historii. Bóg ukazany jest z białą brodą w płaszczu, natomiast Adam jest całkowicie nagi. Wyciągnięte ramię Boga przekazuje iskrę życia z Jego palca na palec Adama. Lewa ręka Adama odzwierciedla gest Boga, podkreślając, że człowiek został stworzony na Jego podobieństwo. Istnieje wiele hipotez dotyczących dwunastu postaci otaczających Boga. Osoba chroniona lewym ramieniem Boga może według różnych interpretacji być Ewą, Dziewicą Maryją, Sophią – boginią mądrości lub aniołem o kobiecej sylwetce.

Sąd Ostateczny

W latach 1536–1541 na zlecenie papieży Klemensa VII i Pawła III powstał ikoniczny fresk Sąd Ostateczny na ścianie ołtarzowej. Malowidło przedstawia Apokalipsę św. Jana: sprawiedliwych w towarzystwie Chrystusa i świętych oraz grzeszników otrzymujących karę. Wymiary fresku to 13,7 × 12,2 m.

Praca nad dziełem trwała dziewięć lat

Michał Anioł rozpoczął malowanie trzy dekady po ukończeniu sklepienia. Fresk pokrywa całą ścianę ołtarzową. Nagość postaci wzbudziła liczne kontrowersje: kardynał Carafa uznał malowidło za nieprzyzwoite i wraz z monsignorem Serminim zainicjował kampanię cenzury. Ostatecznie arcydzieło przetrwało, lecz Daniele da Volterra zasłonił genitalia postaci.

Co ciekawe, Michał Anioł umieścił swój autoportret w postaci obdartej ze skóry św. Bartłomieja

Mózg

Panel Stworzenie Człowieka z 1512 roku zawiera motyw, który przez 487 lat był błędnie interpretowany. Obraz mózgu symbolizuje fakt, że Bóg obdarza człowieka intelektem. Wielu badaczy odczytywało wcześniej tę scenę wyłącznie jako przekazanie życia.

Kaplica Sykstyńska przed i po restauracji

Freski Kaplicy Sykstyńskiej poddano kilku interwencjom jeszcze przed rozpoczęciem gruntownej restauracji w 1980 roku. Głównym problemem było przenikanie wody przez posadzkę z pokoju powyżej. W 1625 roku Simone Lagi, „rezydent–złotnik”, pokrył sklepienie płótnem lnianym, a następnie czyścił je, pocierając chlebem. Twierdził, że freski „powróciły do dawnego blasku, nie doznając żadnej szkody”.

Kolejną restaurację przeprowadzili w latach 1710–1713 malarz Annibale Mazzuoli i jego syn. Używali gąbek nasączonych winem greckim i dogrywali kolory w miejscach, gdzie barwy zniknęły wskutek wykwitów solnych. Mazzuoli nałożył także grubą warstwę lakieru klejowego. Prace koncentrowały się głównie na sklepieniu; lunetom poświęcono mniej uwagi.

Później, w latach 1935–1939, Laboratorium Konserwacji Muzeów Watykańskich wzmocniło części tynku przy wschodnim końcu kaplicy i usunęło zabrudzenia.

Eksperymentalne przygotowania do współczesnej restauracji rozpoczęto w 1979 roku. Zespół restauratorów pod kierunkiem Gianluigiego Colalucciego, Maurizia Rossiego, Piergiorgia Bonettiego i innych przyjął za wytyczne „Zasady restauracji dzieł sztuki” opracowane przez Carlo Pietrangeliego, dyrektora watykańskiego Laboratorium Konserwacji Obrazów.

Najważniejszym etapem procedury była szczegółowa analiza dzieła. W latach 1980–1984, w ramach pierwszego etapu, odrestaurowano lunety Michała Anioła. Następnie prace przeniesiono na sklepienie, które ukończono w 1989 roku. Kolejnym krokiem był fresk Sądu Ostatecznego; odsłonięto go 8 kwietnia 1994 roku w obecności papieża Jana Pawła II. Ostatni etap, obejmujący freski ścienne, zatwierdzono w 1994 roku i zaprezentowano publicznie w 1999 roku.

Sprawdź swoją wiedzę o Kaplicy Sykstyńskiej

Sprawdź, ile wiesz o Kaplicy Sykstyńskiej, odpowiadając na poniższe popularne pytania – bez podglądania!

Autor: Kate Zusmann

Mieszkam w Wiecznym Mieście od 12 lat. Mówi się, że każdy zakątek Rzymu ma swoją historię — i właśnie o tych najbardziej intrygujących faktach i miejskich legendach chcę Wam opowiedzieć. :)

Zanurz się głębiej w opowieściach Rzymu

23004 podróżnych przeczytało

Najlepsze plaże w pobliżu Rzymu

1949 podróżnych przeczytało

Moja wycieczka grupowa po Ogrodach Watykańskich

16883 podróżnych przeczytało

Kto chroni papieża? Wszystko o wojsku Watykanu

13110 podróżnych przeczytało

Papieska Gwardia Szwajcarska

4220 podróżnych przeczytało

Fontanna Maski

5809 podróżnych przeczytało

Krypta Kapucynów w Rzymie – Kościół z Kości

2805 podróżnych przeczytało

Kościół Trinità dei Monti

19882 podróżnych przeczytało

Schody Hiszpańskie

9269 podróżnych przeczytało

Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu

Pokaż więcej