22938 podróżnych przeczytało
Gajusz Juliusz Cezar (ok. 12 lub 13 lipca 100 p.n.e. – 15 marca 44 p.n.e.) był rzymskim wodzem wojskowym i politykiem, który odegrał kluczową rolę w przekształceniu Republiki Rzymskiej w Cesarstwo. Rozszerzył terytorium Rzymu i jego system imperialny. Co więcej, już w wieku 31 lat Cezar brał udział w kilku wojnach i angażował się w politykę. W rezultacie został dyktatorem Cesarstwa Rzymskiego.
Biografia Juliusza Cezara
Rzymski cesarz i dowódca wywodził się ze szlacheckiej, patrycjuszowskiej rodziny Julia (gens Julia), która twierdziła, że pochodzi od Julusa – syna legendarnego trojańskiego księcia Eneasza, uznawanego za syna bogini Wenus.
Dzieciństwo
Matka Juliusza Cezara – Aurelia Kotta – pochodziła z arystokratycznej i zamożnej rodziny Aureliuszów. Ponadto jego babka była potomkinią starożytnego rzymskiego rodu Marcia. Ancus Marcius był czwartym królem starożytnego Rzymu w latach 640–616 p.n.e.
Obecnie nikt nie jest w stanie dokładnie określić roku narodzin Cezara, ale przyjmuje się, że urodził się w 100 roku p.n.e.
Jednak niemiecki historyk Theodor Mommsen uważa, że Juliusz Cezar urodził się w 102 roku p.n.e., natomiast francuski historyk Jérôme Carcopino twierdzi, że przyszedł na świat w 101 roku p.n.e. W związku z tym za datę urodzenia przyjmuje się zarówno 12., jak i 13. lipca.
Juliusz Cezar spędził dzieciństwo w ubogiej dzielnicy starożytnego Rzymu zwanej Subura. Rodzice zadbali jednak o jego dobre wykształcenie – uczył się greki, poezji, retoryki, nauczył się pływać i jeździć konno, a także był dobrze rozwinięty fizycznie. W 85 roku p.n.e., mając zaledwie 16 lat, po śmierci ojca został głową rodziny.
[https://youtu.be/rFAblvgTGzw](https://youtu.be/rFAblvgTGzw)
Początki kariery politycznej Juliusza Cezara
Cezar odegrał istotną rolę w kształtowaniu polityki Cesarstwa Rzymskiego.
W Azji
W 80 roku p.n.e. wódz Lucjusz Korneliusz Cinna zaproponował Gajuszowi Juliuszowi objęcie funkcji flaminy – kapłana boga Jowisza. Aby jednak zostać flaminem, musiał zawrzeć małżeństwo zgodnie ze starożytnym, uroczystym obrzędem konfaretacji, a Cinna wybrał dla niego swoją córkę – Kornelię Cinnillę. Już w 76 roku p.n.e. para doczekała się córki – Julii.
Obecnie historycy nie są pewni, czy rytuał inauguracji (confarreatio) został faktycznie przeprowadzony. Z jednej strony jego przyjęcie uniemożliwiałoby Cezarowi karierę polityczną, z drugiej – mogło wzmocnić pozycję rodu Juliuszów. Po zaręczynach Gajusza Juliusza i Kornelii wybuchł bunt w wojsku, podczas którego Cinna został zabity. W efekcie władzę przejął dyktator Lucjusz Korneliusz Sulla, a Cezar – jako krewny przeciwnika nowego władcy – został uznany za banitę. Nie podporządkował się, odmówił rozwodu z żoną i opuścił Rzym. Dyktator długo go poszukiwał, ale ostatecznie ułaskawił na prośbę rodziny.
Po ułaskawieniu Cezar rozpoczął służbę wojskową u Marka Minucjusza Termusa – pretora w 81 roku p.n.e., a następnie zarządcy rzymskiej prowincji Azji. Wysłany przez Termusa jako poseł do króla Nikomedesa IV w Bitynii, miał negocjować pomoc w postaci floty.
W 78 roku p.n.e. w Italii umiera Sulla, a Cezar decyduje się na powrót do ojczyzny
Wydarzenia w Rzymie
W 78 roku p.n.e. dowódca Marcus Lepidus zorganizował bunt Italików przeciwko prawom wprowadzonym przez Lucjusza. Jednak Cezar nie przyjął zaproszenia do udziału w rewolcie. W latach 77–76 p.n.e. Gajusz Juliusz próbował wytoczyć procesy zwolennikom Sulli: politykowi Korneliuszowi Dolabelli oraz dowódcy Antoniuszowi Hybrydzie. Pomimo błyskotliwych mów oskarżycielskich, nie osiągnął zamierzonego celu.
Po tych wydarzeniach Cezar postanowił odwiedzić wyspę Rodos i szkołę retoryki Apolloniosa Molona, jednak po drodze został porwany przez piratów. Azjatyccy ambasadorowie wykupili go za pięćdziesiąt talentów. Pragnąc zemsty, Cezar uzbroił kilka statków, schwytał piratów i skazał ich na ukrzyżowanie. Ostatecznie, w 73 roku p.n.e., Cezar został włączony do kolegium kapłanów (pontyfików), gdzie wcześniej zasiadał jego wuj Gajusz Aureliusz Kotta.
W 69 roku p.n.e. żona Cezara zmarła przy porodzie, a drugie dziecko nie przeżyło. Niedługo potem Gajusz Juliusz objął stanowisko zwykłego rzymskiego urzędnika (magistratus). Tytuł ten umożliwił mu wejście do Senatu. Następnie został wysłany do Hiszpanii Ulterior, gdzie zajmował się sprawami finansowymi oraz wykonywał zadania zlecone przez Antistiusa Vetusa.
W 67 roku p.n.e. Cezar poślubił Pompeję Sullę, wnuczkę Sulli. W kolejnym roku, 66 p.n.e., Gajusz Juliusz został opiekunem najważniejszej rzymskiej drogi publicznej – Via Appia – i sfinansował jej naprawę.
Kolegium urzędników i wybory
W 66 roku p.n.e. Gajusz Juliusz został wybrany do grona rzymskich urzędników magistrackich. Do jego obowiązków należało rozwijanie infrastruktury miejskiej, wspieranie handlu i organizacja wydarzeń publicznych. W 65 roku p.n.e. zorganizował widowiskowe igrzyska z udziałem gladiatorów, które zachwyciły wyrafinowanych mieszkańców Rzymu.
W 64 roku p.n.e. Gajusz Juliusz przewodniczył komisji sądowej (Quaestiones perpetuae) zajmującej się sprawami karnymi, co pozwoliło mu ukarać wielu stronników Sulli. W 63 roku p.n.e., po śmierci Kwintusa Metellusa Piusa, wakowało stanowisko Wielkiego Pontyfika (Pontifex Maximus). Cezar postanowił zgłosić swoją kandydaturę – jego rywalami byli konsul Kwintus Katulus Kapitoliński oraz generał Watia Izauryjski. Po licznych przekupstwach Cezar wygrał wybory i zamieszkał przy Via Sacra w urzędowej rezydencji Pontyfika.
Spisek przeciwko Cezarowi
W latach 65 i 63 p.n.e. jeden z politycznych konspiratorów – Lucjusz Sergiusz Katylina – próbował dokonać zamachu stanu. Przeciwnik Cezara, Marek Tulliusz Cyceron, próbował oskarżyć go o udział w spisku, lecz nie był w stanie przedstawić wystarczających dowodów i poniósł porażkę. Marek Porcjusz Katon, nieformalny lider Senatu, również zeznawał przeciwko Cezarowi i doprowadził do tego, że był on prześladowany groźbami.
Pierwszy triumwirat
Pierwszy triumwirat to termin używany przez historyków na określenie nieformalnego sojuszu politycznego trzech osób w latach 59–53 p.n.e., w późnym okresie Republiki Rzymskiej: Gajusza Juliusza Cezara, Gnejusza Pompejusza Wielkiego oraz Marka Licyniusza Krassusa.
Powstanie sojuszu politycznego
Pompejusz Wielki cieszył się ogromną popularnością wśród ludu rzymskiego ze względu na swoje osiągnięcia wojskowe. Odniósł zwycięstwo w wojnach z Mitrydatesem i przypisano mu sukces w tłumieniu powstania Spartakusa. Jednak to nie Pompejusz był głównym autorem tego zwycięstwa – decydującą rolę odegrał Krassus, natomiast Pompejusz zajął się finałem działań i zyskał całą chwałę. W efekcie obaj weszli w sojusz, kierując się nieposkromioną żądzą władzy. Inicjatorem i spoiwem tej koalicji był jednak Cezar.
Po wojnach z Mitrydatesem Pompejusz wrócił do Rzymu jako prywatny obywatel, mając dwa postulaty: nadanie ziemi swoim weteranom i zatwierdzenie przez Senat ustaleń dotyczących terenów na wschodzie. Senat odrzucił oba żądania. Krassus, choć był już bogaty i wpływowy, potrzebował sojuszu z Pompejuszem i Cezarem, by urzeczywistnić swoje plany. Z kolei Cezar posiadał wyłącznie nazwisko i reputację, ale brakowało mu środków finansowych.
W związku z tym Cezar potrzebował wsparcia Krassusa i Pompejusza, by umocnić swoją pozycję polityczną i zrealizować cele w Rzymie. Z Krassusem łączyły go już wcześniejsze relacje polityczne – to Krassus wspierał Cezara w jego kampanii o stanowisko najwyższego kapłana (Pontifex Maximus). Aby zacieśnić więzy z Pompejuszem, Cezar rozsądnie wydał za niego swoją jedyną córkę, Julię.
Osiągnięcia Pierwszego triumwiratu
W tym samym roku, w którym powstał triumwirat, Cezar został wybrany na konsula Rzymu. Dzięki temu triumwirowie przejęli kontrolę nad stanowiskiem, które do tej pory należało do arystokratycznej partii optymatów, i zdobyli możliwość realizacji swoich planów. Z pomocą Krassusa i Pompejusza w Senacie Cezar spełnił żądania Pompejusza dotyczące nadania ziemi weteranom. Ponadto, zanim zakończył swą kadencję konsula, zapewnił sobie władzę nad dwiema ważnymi prowincjami: Galią Przedalpejską i Ilirią. Jednak działania Cezara budziły sprzeciw wśród innych senatorów i Rzymian, którzy zaczęli kwestionować intencje triumwiratu.
Po objęciu kontroli nad Galią i Ilirią, trzej sojusznicy wspólnie dążyli do wyboru Pompejusza i Krassusa na konsulów w roku 55 p.n.e.
Jako konsulowie, Krassus i Pompejusz przedłużyli Cezarowi zarząd nad prowincjami o kolejne pięć lat. Pierwszy triumwirat efektywnie sprawował pełną władzę nad Rzymem.
Wojna galijska
Po rezygnacji z urzędu konsula Cezar kontynuował podboje terytoriów dla Rzymu. Podczas wojny galijskiej (Bellum Gallicum) Cezar wykazał się wielką dyplomacją i strategią, umiejętnie wykorzystując konflikty między galijskimi wodzami. W 55 roku p.n.e. pokonał Germanów, którzy przekroczyli Ren, i w ciągu zaledwie dziesięciu dni zbudował most o długości 400 metrów, by ich zaatakować – nikt wcześniej w Rzymie nie dokonał czegoś podobnego. Co więcej, Cezar był pierwszym rzymskim wodzem, który dokonał inwazji na Wielką Brytanię, przeprowadzając kilka błyskotliwych operacji wojskowych, po których jednak musiał opuścić wyspę.
W 56 roku p.n.e. podczas spotkania triumwirów w Lukce podjęto decyzję o dalszym wzajemnym wspieraniu się na scenie politycznej.
Do roku 50 p.n.e. Gajusz Juliusz stłumił wszystkie bunty i całkowicie podporządkował dawne terytoria Rzymowi
Wojna domowa
W 53 roku p.n.e. zginął Krassus, co doprowadziło do rozpadu triumwiratu. Rozpoczęła się walka o władzę pomiędzy Pompejuszem a Cezarem. Pompejusz stanął na czele rządu republikańskiego, a Senat odmówił przedłużenia uprawnień Cezara w Galii. Dodatkowo, Pompejusz oskarżył Cezara o niesubordynację i zdradę. W odpowiedzi Cezar zgromadził oddane sobie legiony i przekroczył rzekę Rubikon — granicę oddzielającą Italię od prowincji — co zapoczątkowało wojnę domową.
Pompejusz oraz wielu senatorów uciekło na południe, nie ufając zbyt świeżym oddziałom Pompejusza. Pompejuszowi udało się zbiec zanim Cezar zdołał go pojmać. Następnie Cezar udał się do Hiszpanii, pozostawiając kontrolę nad Italią Markowi Antoniuszowi. Po 27 dniach marszu Cezar pokonał legatów Pompejusza i powrócił na wschód, by zmierzyć się z nim w Ilirii. W 48 roku p.n.e., w bitwie pod Dyrrachium, Cezar ledwo uniknął katastrofalnej klęski. Jeszcze w tym samym roku pokonał Pompejusza pod Farsalos w Grecji.
W Rzymie Cezar został mianowany dyktatorem, a Marek Antoniusz objął stanowisko Mistrza Jazdy (Magister equitum), czyli jego zastępcy. Następnie Cezar przeprowadził wybory na drugą kadencję konsula i po 11 dniach zrzekł się funkcji dyktatora.
Zamach na Juliusza Cezara
Śmierć Juliusza Cezara była wynikiem spisku grupy senatorów rzymskich, kierowanego przez Gajusza Kasjusza Longinusa, Decymusa Juniusza Brutusa Albinusa i Marka Juniusza Brutusa.
Cezar został zasztyletowany w pobliżu Teatru Pompejusza w dniu Id marcowych (15 marca) 44 roku p.n.e. W chwili śmierci pełnił funkcję dożywotniego dyktatora (dictator perpetuo), co wzbudziło obawy wielu senatorów, że zamierza znieść republikę i przejąć władzę absolutną. To przekonanie doprowadziło do decyzji o jego eliminacji. Jednak zamachowcom nie udało się przywrócić republiki — w jego następstwie wybuchła wojna domowa zwana wojną z libertynami, która ostatecznie doprowadziła do powstania Cesarstwa Rzymskiego i rządów cesarskich.
Miejsca związane z Juliuszem Cezarem w Rzymie
Podczas wizyty w Wiecznym Mieście warto odwiedzić miejsca związane z życiem słynnego Gajusza Juliusza Cezara.
Subura
Choć Cezar zmarł jako najpotężniejszy człowiek w imperium, nie zawsze żył w luksusie. Pochodził ze zubożałej rodziny patrycjuszowskiej i urodził się w rzymskich slumsach dzielnicy Subura. Monti to obecna dzielnica Rzymu, która zajmuje teren dawnej Subury, położona między Via Cavour a Via Nazionale, na wschód od Forum Romanum. Obecnie to tętniąca życiem część miasta, popularna wśród turystów, choć dawniej była dzielnicą czerwonych latarni.
Via Appia Antica
Via Appia Antica, zwana również „Królową Dróg”, została zbudowana w 312 roku p.n.e. i w 191 roku p.n.e. została przedłużona aż do portu w Brundyzjum.
Była to najważniejsza droga starożytnego Rzymu, otwierająca miasto na Wschód. Choć była już znacznie zniszczona w czasach, gdy Juliusz Cezar doszedł do władzy, rozumiał jej znaczenie dla imperium. W 66 roku p.n.e. objął funkcję kuratora Via Appia i zaciągnął znaczną pożyczkę, by zapewnić jej odnowienie.
Rezydencja Juliusza Cezara w Trastevere
Dzielnica Trastevere ma starożytne korzenie, a Juliusz Cezar uważał ją za swój drugi dom. Na co dzień mieszkał głównie w centrum miasta, w pobliżu Forum Romanum, wraz ze swoją trzecią żoną, Kalpurnią.
To jednak właśnie w Trastevere znajdowała się jego willa — Horti Caesaris — w której, jak się uważa, gościł Kleopatrę podczas jej pobytu w Rzymie w 46 roku p.n.e. Choć nie da się dziś dokładnie wskazać, gdzie stała willa, wiadomo, że dzielnica ta miała dla Cezara ogromne znaczenie.
Forum Romanum
Jako kluczowa postać życia politycznego starożytnego Rzymu, Cezar spędzał znaczną część swojego czasu na Forum Romanum i w jego okolicach. Co więcej, po objęciu władzy zaczął przekształcać przestrzeń Forum, planując i wznosząc nowe budowle i monumenty. Jednym z takich obiektów była Bazylika Julia, której budowę rozpoczęto w 54 roku p.n.e.
Teatr Marcellusa
Po pokonaniu Pompejusza, Cezar postanowił wznieść teatr, który miał przyćmić Teatr Pompejusza zbudowany w 55 roku p.n.e. Nie doczekał jednak zakończenia budowy. Ostatecznie Teatr Marcellusa (Teatro Marcello) ukończono w 13 roku p.n.e. i stał się największym teatrem w Imperium Rzymskim — tak jak pragnął tego Cezar.
Largo di Torre Argentina
Largo di Torre Argentina to miejsce, w którym doszło do zamachu na życie Juliusza Cezara.
Według legendy Cezar zignorował liczne złowróżbne znaki, które mogłyby pomóc mu uniknąć śmierci. Mimo ostrzeżeń udał się do Senatu, gdzie czekali na niego zamachowcy, w tym jego bliski przyjaciel — Brutus. W Teatrze Pompejusza, 15 marca 44 roku p.n.e., spiskowcy zadali mu śmiertelne ciosy nożem. Choć sam teatr nie przetrwał do naszych czasów, plac Largo di Torre Argentina znajduje się w miejscu, gdzie dawniej stał.
Ciekawostki o Juliuszu Cezarze
- Miejsce zamachu na Juliusza Cezara — Teatr Pompejusza w Rzymie — jest dziś domem dla setek bezdomnych kotów, którymi opiekują się wolontariusze. Zwierzęta te są uważane za święte na cześć zamordowanego przywódcy, a sam teren stał się wyjątkowym kocim sanktuarium.
- Gdy Juliusz Cezar po raz pierwszy zobaczył żyrafy podczas kampanii egipskiej w 47 roku p.n.e., tak go zafascynowały ich długie szyje, że nazwał je „camelopardami” — połączeniem wielbłąda i lamparta.
- Podczas oblężenia galijskiego miasta Avaricum (dzisiejsze Bourges) w 52 roku p.n.e., Cezar zbudował nie jedną, ale dwie masywne linie murów wokół miasta, skutecznie uniemożliwiając jego mieszkańcom ucieczkę.
- W testamencie Juliusza Cezara znalazł się zaskakujący zapis. Gdyby Oktawian (późniejszy August) zmarł lub odmówił przyjęcia spadku, drugim spadkobiercą miał zostać Brutus — ten sam, który zorganizował zamach na Cezara w dniu Id marcowych 44 roku p.n.e.
- Wpływ Juliusza Cezara na język i tytuły jest widoczny do dziś. Słowo „cesarz” w ponad 30 językach świata pochodzi od łacińskiego „Imperator” — tytułu, którym Cezar określał swoje dowództwo wojskowe.
- W obliczu nasilającego się ruchu ulicznego w Rzymie, Juliusz Cezar wprowadził w 45 roku p.n.e. zakaz poruszania się pojazdów kołowych w ciągu dnia w granicach miasta. Ułatwiło to przepływ ludzi i towarów w centrum stolicy.
- Niektórzy badacze podważają teorię, że Cezar cierpiał na epilepsję, sugerując, że mogły to być raczej serie mikro-udarów lub inne schorzenia neurologiczne. Dyskusja ta rzuca nowe światło na jego stan zdrowia.
- Choć Juliusz Cezar miał trzy oficjalne żony — Kornelię, Pompeję i Kalpurnię — miał także wiele kochanek i miłosnych relacji. Najbardziej znaną była Kleopatra VII, królowa Egiptu. Ich romans zaowocował narodzinami syna — Ptolemeusza Cezariona — co umocniło związek Cezara z Egiptem.
- W Egipcie relacja Cezara z Kleopatrą miała nie tylko wymiar polityczny. Kleopatra urodziła mu syna — Ptolemeusza XV Filopatora Filometora Cezara, znanego jako Cezarion. Uznaje się powszechnie, że ojcem chłopca był Juliusz Cezar.
- Oprócz sukcesów militarnych i politycznych, Juliusz Cezar musiał mierzyć się z osobistymi oskarżeniami. Przez wiele lat krążyły pogłoski o jego rzekomym romansie z królem Nikomedesem IV z Bitynii. Bez względu na ich prawdziwość, pokazują one złożoność i kontrowersyjność jego życia prywatnego.
