Pomnik Wiktora Emanuela II – Ołtarz Ojczyzny

Pomnik Wiktora Emanuela II, często nazywany Ołtarzem Ojczyzny (Altare della Patria) lub po prostu Vittoriano, to imponująca, biała marmurowa konstrukcja usytuowana między Piazza Venezia a Wzgórzem Kapitolińskim. Uroczyście otwarty w 1911 roku, oferuje rozległe panoramy Rzymu i mieści muzeum wojskowe poświęcone zjednoczeniu kraju oraz jego historii militarnej. Mieszkańcy nazywają go czasem „Tortem weselnym” lub „Gigantyczną maszyną do pisania” – nawiązując do jego charakterystycznego kształtu i ogromnych rozmiarów.

Monument wyróżnia się bogactwem alegorycznych rzeźb, dostojnych kolumn, reliefów, fresków oraz monumentalnych schodów, stanowiąc kwintesencję architektonicznego splendoru początku XX wieku.

Co warto wiedzieć przed wizytą w Ołtarzu Ojczyzny

Historia

Budowę tego narodowego monumentu rozpoczęto w 1885 roku, po tym jak Giuseppe Sacconi wygrał konkurs architektoniczny swoim ambitnym projektem.
Realizacja wymagała wyburzenia licznych ruin i średniowiecznych kościołów oraz częściowego oczyszczenia północnej części Wzgórza Kapitolińskiego. Sacconi nie doczekał pełnej realizacji swojej wizji; zmarł w 1905 roku, a prace dokończyli Manfredo Manfredi, Pio Piacentini i Gaetano Koch. W 1911 roku Altare della Patria uroczyście zainaugurowano w pięćdziesiątą rocznicę powstania Królestwa Włoch.

Wiktor Emanuel II był początkowo królem Sardynii i odniósł znaczące zwycięstwa nad armią austriacką w Lombardii. Stał się kluczową postacią Risorgimenta – ruchu na rzecz zjednoczenia Włoch. Po połączeniu sił z Giuseppem Garibaldim i pokonaniu wojsk papieskich, w 1861 roku ogłoszono go królem Włoch. Dzięki kolejnym kampaniom militarnym ostatecznie zdobył Wenecję i Rzym, umacniając swoją pozycję symbolu jedności narodowej.

Od 1921 roku w Ołtarzu Ojczyzny spoczywa Grób Nieznanego Żołnierza, strzeżony przez wartę honorową i ogień wiecznej pamięci. Sam monument ma 135 m szerokości i 70 m wysokości, wyróżnia się monumentalnymi kolumnami korynckimi oraz efektownymi, marmurowymi schodami. Całość wieńczy brązowy, konny posąg Wiktora Emanuela II flankowany przez dwa rydwany prowadzone przez boginię Wiktorię.

Budowa Pomnika Wiktora Emanuela II wzbudzała kontrowersje, gdyż wymagała wyburzenia cennych zabytków. Wielu Włochów uważało, że tak kolosalna budowla przytłacza starożytne otoczenie, powodując dysonans estetyczny i kulturowy.

Górną część monumentu zdobi szeroka, zakrzywiona kolumnada z kolumnami wysokimi na około piętnaście metrów. Inspirowano się podwójną kolumnadą Domus Augustae, która w starożytności górowała nad Circus Maximus. W kolumnadzie znajdują się malowidła i posągi przedstawiające regiony Włoch, podkreślające jednocześnie jedność kulturową i regionalną różnorodność.

W cieniu Mussoliniego: Vittoriano jako scena faszystowska

Gdy Benito Mussolini doszedł do władzy w 1922 roku, Vittoriano było już odsłonięte i praktycznie ukończone. Szybko jednak dostrzegł jego monumentalny potencjał jako teatralnej oprawy politycznej. Jego biura mieściły się w sąsiednim Palazzo Venezia – różowawym budynku przy Piazza Venezia – którego balkon z flagami wciąż góruje nad placem. Z tego miejsca Mussolini wygłaszał płomienne przemówienia do tłumów sięgających dziesiątek tysięcy osób.

Przyozdabiając Vittoriano faszystowskimi symbolami, Mussolini starał się przekształcić jego pierwotne znaczenie jako pomnika jedności narodowej w witrynę swojej władzy. Takie zawłaszczenie kolidowało z ideami wolności i jedności, zmieniając monument w scenę propagandy. Po upadku reżimu emblematy usunięto, choć skojarzenie dyktatora z Vittoriano utrzymuje się w pamięci zbiorowej.

Dziś Vittoriano nadal dominuje nad Piazza Venezia, będąc świadkiem wielowymiarowej historii Włoch. Zaprojektowane jako hołd dla zjednoczenia, a potem zawłaszczone przez faszyzm, przypomina, jak łatwo silne symbole mogą być reinterpretowane – i odzyskiwane – wraz ze zmianą krajobrazu politycznego.

Brązowy posąg króla Wiktora Emanuela II

Na centralnym tarasie Vittoriano góruje kolosalny, brązowy pomnik konny Wiktora Emanuela II, będący jedną z najbardziej imponujących atrakcji monumentu.
Zwiedzający mogą podziwiać jego skalę – około 10–12 m wysokości – oraz misternie dopracowane detale z górnych tarasów. Monumentalny rozmiar miał odzwierciedlać nadrzędny cel budowli: oddać pierwszy-mu królowi zjednoczonych Włoch hołd godny jego rangi.

Kolacja wewnątrz posągu

Jedna z najbardziej niezwykłych anegdot wiąże się z bankietem, który odbył się wewnątrz pustego korpusu posągu tuż po zakończeniu odlewu. Choć źródła różnią się co do dokładnej daty, większość umieszcza wydarzenie około 1909 lub 1910 roku, tuż przed oficjalnym odsłonięciem monumentu w 1911 r.
Giovanni Bastianelli, właściciel odlewni odpowiedzialnej za wykonanie rzeźby, ugościł około 20 osób – pracowników, współpracowników i prawdopodobnie kilku dostojników – serwując posiłek przy długim stole wewnątrz figury konia.

Zachowane fotografie ukazują uczestników w stroju wieczorowym, wznoszących toast za ukończenie monumentalnego dzieła. Historia tej niecodziennej uczty podkreśla zarówno kunszt techniczny potrzebny do stworzenia tak kolosalnego odlewu, jak i dumę z dokonanego osiągnięcia.

Tarasy widokowe

Zwiedzanie tarasów Vittoriano to jeden z największych atutów wizyty. Każdy poziom oferuje inne spojrzenie na historyczne centrum Rzymu – od rozległych panoram antycznych forów po bliskie kadry kunsztownych rzeźb monumentu. Poniżej znajdują się dwie główne opcje podziwiania miejskiego pejzażu.

Bezpłatne tarasy widokowe

Z kilku tarasów można korzystać bez opłat, podziwiając fantastyczne panoramy Forum Trajana, Kolumny Trajana, Via dei Fori Imperiali oraz Koloseum.

Fotografowie często planują wizytę na późne popołudnie lub zachód słońca, aby uchwycić miasto w ciepłym, złotym świetle. Na miejscu działa również kawiarnia, w której można kupić przekąski i napoje, delektując się scenerią.

Płatny taras panoramiczny

Dla jeszcze bardziej imponującego widoku wjedź windą na najwyższy taras panoramiczny, około 80 m nad poziomem ulicy.
Z tego punktu rozciąga się widok 360° na Forum Romanum i historyczne centrum miasta, a także z bliska można podziwiać słynne rydwany Vittoriano. Jako drugi najwyższy punkt widokowy w Rzymie – ustępujący jedynie kopule Bazyliki św. Piotra – taras cieszy się dużym zainteresowaniem, dlatego bilety warto rezerwować online z wyprzedzeniem. Winda kursuje codziennie od 9:30 do 19:30; ostatnie wejście o 18:45.

Wieczny płomień, warta honorowa i płaskorzeźba

W sercu Vittoriano znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza, odsłonięty w 1921 r. ku czci niezliczonych włoskich żołnierzy poległych w I wojnie światowej. Przed grobem płonie Wieczny Płomień, symbolizujący nieustanną wdzięczność narodu wobec poległych. Stałą wartę honorową pełnią żołnierze włoskich sił zbrojnych, podkreślając podniosły charakter miejsca i jego rolę jako symbolu jedności narodowej.

Za Grobem Nieznanego Żołnierza wznosi się imponująca płaskorzeźba, często identyfikowana jako alegoryczne przedstawienie Dea Roma (bogini Rzymu).

Otoczona bogatymi panelami reliefowymi, ukazuje motywy ofiary, patriotyzmu i niezłomnego ducha Włochów. Wspólnie Wieczny Płomień, warta honorowa i wyrazista rzeźba tworzą jedno z najbardziej poruszających i fotogenicznych miejsc w Rzymie.

Inskrypcje fasady i grupy rzeźbiarskie

Uważne spojrzenie na fasadę Vittoriano odsłania liczne łacińskie inskrypcje i symboliczne posągi nawiązujące do idei zjednoczenia Włoch.
Najbardziej widoczne hasło CIVIVM LIBERTATI oznacza „Dla wolności obywateli”. Podkreśla ono, że monument dedykowany jest nie tylko królowi Wiktorowi Emanuelowi II, ale również nadrzędnym wartościom wolności i jedności narodowej, które przyświecały Risorgimentu.

Przy głównym wejściu i nad kolumnami wznoszą się skrzydlate Wiktorie, których rozpostarte skrzydła i powiewające szaty symbolizują triumf i niezłomnego ducha narodu włoskiego. Ponadto tarasy i balustrady zdobią liczne wielkie grupy brązowe.

Zespoły te przedstawiają zazwyczaj postaci alegoryczne – żołnierzy, patriotów i symbole mitologiczne – przywołując motywy ofiary, bohaterstwa i wspólnej walki o niepodległość.

Jedna z bardziej efektownych scen ukazuje rycerza w kolczudze jednoczącego towarzyszy, z groźnym lwem u stóp. Ta kompozycja symbolizuje determinację i jedność niezbędne do przezwyciężenia obcego panowania i stworzenia jednego państwa włoskiego. Razem posągi i inskrypcje tworzą bogatą narrację wizualną, celebrującą zarówno bohaterów narodowych, jak i wzniosłe ideały, które ukształtowały nowożytną tożsamość Italii.

Rydwany na dachu

Często nazywane „Quadrigae”, dwa brązowe rydwany zwieńczające Vittoriano przedstawiają dynamiczne zaprzęgi czterech koni, prowadzone przez skrzydlate alegoryczne postacie.

Wznoszące się około 10–11 m nad górnym tarasem monumentu, monumentalne rzeźby symbolizują triumf zjednoczenia i wolności Italii. Ich potężna sylwetka i kunsztowne detale, widoczne z wielu punktów miasta, przypominają o aspiracjach narodu z początku XX wieku.

Niezależnie od tego, czy podziwia się je z bliska z najwyższego tarasu, czy z oddali, rydwany pozostają jednym z najbardziej rozpoznawalnych i fotogenicznych elementów monumentu.

Fontanny Adriatyku i Tyrreńskiego

U podstawy Vittoriano znajdują się dwie okazałe fontanny symbolizujące morza otaczające Półwysep Apeniński.

Fontanna po lewej stronie odnosi się do Adriatyku, a po prawej – do Morza Tyrreńskiego. Obie zwieńczone są sylwetkami półleżących bóstw morskich, podkreślając morskie dziedzictwo i geograficzną jedność Włoch. Spadająca woda i klasyczne rzeźby stanowią efektowny kontrast dla monumentalnej marmurowej fasady, podkreślając funkcję Vittoriano jako symbolu narodowego i dzieła sztuki.

Co zobaczyć w środku

Wewnątrz Vittoriano mieści się Instytut Historii Włoskiego Risorgimenta oraz Centralne Muzeum Risorgimenta, prezentujące fascynującą kolekcję broni, sztandarów i innych pamiątek ilustrujących drogę Włoch do zjednoczenia.
To muzeum wojskowe pozwala głębiej zrozumieć polityczne, społeczne i kulturowe siły, które ukształtowały nowoczesne państwo włoskie.

Porady fotograficzne: najlepsze punkty widokowe

Ołtarz Ojczyzny wyraźnie dominuje w panoramie Rzymu i jest widoczny z wielu rzymskich wzgórz. Dla zawodowych fotografów i pasjonatów poszukujących idealnego ujęcia dwa miejsca oferują szczególnie efektowny widok na monument.

Wzgórze Gianicolo

Janikulum (Gianicolo) to doskonałe miejsce do uchwycenia bocznego profilu Vittoriano z rydwanami wpisanymi w panoramę miasta.

Możesz fotografować z okolic fontanny Acqua Paola lub z tarasu przy pomniku Garibaldiego. Najlepsze światło panuje tu zazwyczaj rano, a do podkreślenia detali architektonicznych przy zachowaniu szerokiej panoramy warto użyć teleobiektywu 200–500 mm.

Villa Borghese (Taras Pincio)

Kolejny popularny punkt to Taras Pincio w Villa Borghese, skąd można sfotografować monument en face, z dachami Rzymu na pierwszym planie.
Ogniskowa około 200 mm idealnie izoluje Ołtarz Ojczyzny, zachowując jednocześnie kontekst otaczającej zabudowy. Połączenie monumentalnej fasady Vittoriano z charakterystyczną rzymską linią dachów tworzy wyjątkowo efektowną kompozycję.

Autor: Artur Jakucewicz

Mieszkam w Rzymie od ponad 10 lat i z radością dzielę się swoim doświadczeniem i wiedzą. Kocham starożytną historię i architekturę — jestem autorką przewodników po Włoszech dla niezależnych podróżników.

Zanurz się głębiej w opowieściach Rzymu

23012 podróżnych przeczytało

Najlepsze plaże w pobliżu Rzymu

11839 podróżnych przeczytało

Jak kupić bilety do Muzeów Watykańskich i Kaplicy Sykstyńskiej

4252 podróżnych przeczytało

Fontanna Maski

19899 podróżnych przeczytało

Schody Hiszpańskie

532 podróżnych przeczytało

Fontanna Neptuna

11464 podróżnych przeczytało

Fontanna Czterech Rzek Berniniego

221 podróżnych przeczytało

Ogród Różany w Rzymie – gdzie zobaczyć 1100 odmian w rozkwicie

507 podróżnych przeczytało

Pomnik Giuseppego Mazziniego

3442 podróżnych przeczytało

Wieczne Miasto – dlaczego tak nazywa się Rzym?

Pokaż więcej