Kto chroni papieża? Wszystko o wojsku Watykanu

Niezależne państwo-miasto Watykan (Città del Vaticano) zostało utworzone w 1929 roku na mocy Traktatu Laterańskiego zawartego między państwem włoskim a Kościołem rzymskokatolickim.

Do traktatu włączono teren o powierzchni 110 akrów oraz inne nieruchomości formalnie położone na terytorium Włoch, którym przyznano eksterytorialność.

Państwo Miasto Watykan nigdy nie posiadało niezależnych sił zbrojnych. Jednakże zawsze dysponowało de facto wojskiem w postaci formacji zbrojnych Stolicy Apostolskiej, obejmujących Gwardię Szwajcarską, Gwardię Palatyńską, Gwardię Szlachecką oraz Korpus Żandarmerii Papieskiej. Formacje te działały na terenie Watykanu, w Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo oraz w kilku innych eksterytorialnych posiadłościach Stolicy Apostolskiej. Ponadto, od powstania w 1929 roku na mocy Traktatu Laterańskiego, państwo to nie brało udziału w żadnej wojnie.

Ponieważ Watykan znajduje się na terytorium Włoch, odpowiedzialność za obronę państwa przed ewentualnym agresorem międzynarodowym spoczywa na Siłach Zbrojnych Republiki Włoskiej. Ponadto podczas II wojny światowej oddziały Gwardii Palatyńskiej pełniły służbę we wszystkich posiadłościach papieskich w Rzymie i jego okolicach.

Gwardia Szwajcarska jest formacją wojskową utrzymywaną przez Stolicę Apostolską. Odpowiada za ochronę papieża, w tym zabezpieczenie Pałacu Apostolskiego. Wraz z Korpusem Żandarmerii Państwa Watykańskiego, będącym formacją cywilną, kontroluje dostęp do wejść na teren państwa-miasta.

Ponadto papież Paweł VI w 1970 roku rozwiązał Gwardię Szlachecką oraz Gwardię Palatyńską. Po rozwiązaniu armia papieska (Esercito Pontificio) obejmowała dwa pułki rekrutowanej lokalnie włoskiej piechoty, dwa oddziały szwajcarskie, batalion irlandzkich ochotników, artylerię i dragonów, a także międzynarodowy katolicki korpus ochotniczy – Papieskich Żuawów – utworzony w 1861 roku w celu przeciwdziałania zjednoczeniu Włoch. W wyniku klęski i likwidacji państw kościelnych przez Królestwo Włoch uratowano cztery niewielkie jednostki papieskie, jednak ograniczono ich działalność w Wiecznym Mieście do terenu Watykanu.

Od 1970 roku jedyną czynną formacją wojskową w Watykanie pozostaje Gwardia Szwajcarska. W strukturze stopni oficerskich formacji znajdują się m.in. Kapelan Gwardii w randze podpułkownika oraz Komendant – wyższy rangą członek Domu Papieskiego. Ponadto herb Komendanta umieszczany jest w centrum sztandaru Gwardii Szwajcarskiej na czas jego kadencji.

Gwardia Szwajcarska

Gwardia Szwajcarska, zwana także Papieską Gwardią Szwajcarską (łac. Cohors Helvetica lub Cohors Pedestris Helvetiorum a Saca Custodia Pontificis), pełni funkcję wojska Państwa Miasta Watykanu. Została powołana w 1506 roku przez papieża Juliusza II. Decyzja o zatrudnieniu szwajcarskich najemników wynikała z ich reputacji niezwyciężonych i lojalnych żołnierzy. Służba ochrony papieskiej istnieje więc od ponad 500 lat, a dziś ta wyszkolona formacja odpowiada za bezpieczeństwo papieża Franciszka.

Współcześnie Gwardia Szwajcarska pełni głównie funkcje ceremonialne, ale jest profesjonalnie wyszkolona w posługiwaniu się bronią do ochrony papieża.

Gwardziści noszą niebieskie, czerwone, pomarańczowe i żółte uniformy o renesansowym kroju, zazwyczaj uzupełnione granatowym biretem. Wyposażeni są w tradycyjne halabardy oraz we współczesną broń palną. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów Gwardii jest jej historyczne uzbrojenie.

Aby wstąpić do papieskich służb ochrony, kandydat musi spełniać szczególne kryteria: być nieżonatym, katolickim obywatelem Szwajcarii w wieku od 19 do 30 lat, po odbyciu szkolenia w Siłach Zbrojnych Szwajcarii. Gwardziści mogą zawrzeć małżeństwo po ukończeniu 25 lat i co najmniej trzech latach służby. Ponadto wymagany jest wzrost co najmniej 174 cm, a obywatelstwo szwajcarskie jest warunkiem przyjęcia do Korpusu.

Gwardia Palatyńska

Gwardia Palatyńska (Guardia Palatina d’Onore) była jednostką wojskową Państwa Miasta Watykanu. Utworzył ją w 1850 roku papież Pius IX, łącząc dwie istniejące formacje Państwa Kościelnego. Korpus, zorganizowany jako piechota, pełnił funkcje porządkowe w Rzymie. Jedyny raz brał udział w walce podczas symbolicznego oporu 20 września 1870 roku przeciwko zajęciu Rzymu przez wojska Królestwa Włoch. Gwardia przetrwała w charakterze de facto wojskowej formacji watykańskiej od 1929 do 1970 roku.

Po utworzeniu Gwardia wykonywała zadania ceremonialne jako straż honorowa. Zazwyczaj towarzyszyła papieżowi na placu św. Piotra lub podczas przyjmowania głów państw i innych ważnych gości. Członkowie korpusu byli nieopłacanymi ochotnikami, którzy otrzymywali jedynie ryczałt na zakup lub naprawę umundurowania. Była to jedyna formacja watykańska dysponująca pełną orkiestrą wojskową.

We wrześniu 1939 roku Gwardia Palatyńska liczyła 500 ludzi, lecz do czasu wyzwolenia Rzymu w czerwcu 1944 roku jej liczebność wzrosła do 2000.

W kolejnych latach korpus powrócił do mniejszego składu i głównie ceremonialnych zadań. Jak wspomniano, papież Paweł VI rozwiązał go 14 września 1970 roku.

Przeczytaj także o Palatynie.

Gwardia Szlachecka

Gwardię Szlachecką (Guardia Nobile) utworzył papież Pius VII w 1801 roku. Początkowo stanowiła ciężką kawalerię i pełniła funkcję osobistej ochrony papieża. Korpus wykonywał też specjalne misje w obrębie Państwa Kościelnego aż do jego likwidacji, a następnie działał w Watykanie z ograniczonymi zadaniami eskorty konnej. Jako de facto formacja wojskowa Gwardia Szlachecka służyła w Państwie Miasta Watykanu od 1929 do 1970 roku.

Gwardziści wykonywali szczególne misje na terenie Państwa Kościelnego; jedną z pierwszych było eskortowanie Piusa VII do Paryża na koronację Napoleona Bonaparte. Jako kawaleria mieli jednak niewiele okazji do służby w siodle w granicach Watykanu, choć dwóch konnych żołnierzy towarzyszyło papieżowi, gdy udawał się do Ogrodów Watykańskich. Jeśli wcześniej uzbrojeni byli w karabinki, pistolety i szable, to po 1870 roku nosili już jedynie szpadę.

W 1904 roku całkowicie zrezygnowano ze służby konnej, a wszystkie konie zostały sprzedane.

Korpus składał się z nieopłacanych ochotników wywodzących się z rzymskich rodów arystokratycznych. Dowódca formacji nosił tytuł Kapitana, a jedną z kluczowych funkcji był dziedziczny Chorąży, odpowiedzialny za utrzymanie sztandaru Kościoła katolickiego.

Korpus Żandarmerii Papieskiej

Papież Pius VII utworzył Korpus Żandarmerii Papieskiej (Corpo di Gendarmeria Papale) w 1816 roku. Pierwotnie nosił nazwę Korpus Karabinierów Papieskich i działał jako żandarmeria wojskowa. W 1849 roku papież Pius IX przemianował go na Pułk Welitów Papieskich, a później na Korpus Żandarmerii Papieskiej. Formacja brała czynny udział w walkach towarzyszących likwidacji Państwa Kościelnego. Ponadto przetrwała w okresie Państwa Miasta Watykanu jako de facto jednostka wojskowa, zapewniając bezpieczeństwo wewnętrzne.

W 1970 roku korpus przekształcono w cywilną jednostkę policyjną o nazwie Centralne Biuro Bezpieczeństwa.

W 1991 roku otrzymał nazwę Korpus Bezpieczeństwa Państwa Miasta Watykanu. Następnie w 2002 roku zdefiniowano jego funkcje policyjne i nadano obecną nazwę: Korpus Żandarmerii Państwa Miasta Watykanu. Warto zauważyć, że do 1970 roku, gdy korpus pełnił funkcję wojskową, posiadał rozbudowane mundury galowe. Obecnie wszystkie jego struktury mają charakter cywilnej służby policyjnej, która jednak zachowuje pewne funkcje reprezentacyjne — na przykład utrzymywanie oficjalnej orkiestry marszowej Watykanu.

Byliście kiedyś w Watykanie? Chcielibyście spróbować swoich sił jako gwardzista szwajcarski? 🙂

Autor: Kate Zusmann

Mieszkam w Wiecznym Mieście od 12 lat. Mówi się, że każdy zakątek Rzymu ma swoją historię — i właśnie o tych najbardziej intrygujących faktach i miejskich legendach chcę Wam opowiedzieć. :)