Bazylika Santa Maria in Cosmedin

Bazylika Santa Maria in Cosmedin znajduje się na Piazza della Bocca della Verità, na terenie znanym jako Forum Boarium – dawne targowisko bydła w starożytnym Rzymie.

Wykorzystując istniejące w tym miejscu rzymskie konstrukcje z VI wieku n.e., utworzono tu diakonię (ośrodek religijny mający na celu pomoc ubogim i bezdomnym), która nosiła nazwę Santa Maria de Schola Graeca – nazwa ta pochodziła od greckiej wspólnoty zamieszkującej okolice świątyni.

Co warto wiedzieć przed wizytą

Historia

Papież Hadrian I zbudował Bazylikę Santa Maria in Cosmedin w VIII wieku, wykorzystując pozostałości dwóch znaczących rzymskich budowli znajdujących się na terenie dawnego Forum Boarium. Pierwszy z tych wykorzystanych obiektów stanowił wielką przestrzeń znaną jako „Loggia”, określaną również jako „Loggia dei Mercanti”, którą zazwyczaj utożsamia się ze statio annonae – budynkiem, w którym mieściły się biura zarządzające zaopatrzeniem żywnościowym starożytnego Rzymu.

W VI wieku n.e. istniała tu diakonia św. Marii de schola graeca, a w VIII wieku dawna konstrukcja stała się frontową częścią nowo powstałej bazyliki Santa Maria in Cosmedin. Była to duża, prostokątna sala, której budowę datuje się na okres od II do IV wieku n.e. Była otwarta z trzech stron i wsparta na marmurowych kolumnach o kanelowanych trzonach. Czwarta strona była zamknięta ścianą stanowiącą dziś boczną nawę kościoła, przeciwną nawę główną oraz zakrystię.

W VIII wieku papież Hadrian postanowił rozbudować pierwotną diakonię w schola graeca, aby utworzyć bazylikę Santa Maria in Cosmedin. W tym celu musiał zburzyć ściany z trawertynu „Loggii”, aby wznieść prezbiterium, apsydy i kryptę, a za nią wielki podest z tufów z rzeki Anio, o wysokości ponad 4 metrów i wymiarach 21,7 × 31,5 m.

Obecnie pozostałości te przypisuje się Ara Maxima Herculis Invicti, choć dawniej budowlę utożsamiano ze świątynią Ceres lub świątynią Herkulesa Pompejańskiego.

Struktura

Ta budowla powstała z wykorzystaniem rzymskiej konstrukcji, której wysokie, kanelowane marmurowe kolumny są nadal widoczne w przedniej części dzisiejszej bazyliki.

W VIII wieku, po okresie działania diakonii, wzniesiono bazylikę. Została zbudowana przez papieża Hadriana I (772–795); ze względu na wspaniałe dekoracje otrzymała nazwę Santa Maria in Cosmedin (od greckiego słowa kosmidion, oznaczającego „ozdobny”).

Kolejne prace prowadzili papież Mikołaj I (857–867), Kalikst II (1119–1124) i Bonifacy VIII (1294–1303). Za pontyfikatu Klemensa XI, w latach 1715–1719, przeprowadzono rewitalizację całego obszaru dawnego Forum Boarium. W późniejszych latach kardynał Alessandro Albani (1692–1779) zachował barokową fasadę bazyliki (autorstwa architekta Giuseppe Sardiego). W 1717 roku otworzył kryptę pod ołtarzem, stworzoną w pierwszej bazylice Hadriana I, a zapomnianą przez wieki.

Ostatnie poważne prace renowacyjne obejmujące wnętrze i fasadę bazyliki miały miejsce w latach 1894–1899.

Krypta Hadriana I

Niewielka podziemna krypta została utworzona przez papieża Hadriana I (772–795) pod prezbiterium Bazyliki Santa Maria in Cosmedin poprzez wykopanie fundamentów rzymskiej budowli, utożsamianej z Ara Maxima Herkulesa.

Bloki wapienne stanowiące trzon konstrukcji Ara można rozpoznać tuż przed wejściem do krypty, na końcu schodów prowadzących do podziemi oraz w sklepieniu apsydy.

Krypta przypomina niewielką bazylikę, podzieloną na trzy nawy przez sześć kolumn, które prawdopodobnie zostały wtórnie wykorzystane. Kolumny te nie mają baz – są bezpośrednio osadzone w posadzce, a ich głowice wykonane są z małych bloków trawertynu. W tylnej części krypty znajduje się niewielka absyda poprzedzona ołtarzem, który pierwotnie był rzymskim miliarem (kamieniem milowym); według tradycji przechowywano tu relikwie św. Cyryli. Krypta z pewnością mieściła również inne relikwie, o czym świadczy szesnaście nisz podzielonych na dwie części półkami, rozmieszczonych wzdłuż bocznych ścian i wewnętrznej strony ściany wejściowej.

Z inwentarzy relikwii znamy imiona niektórych z męczenników: wspomniana już Cyryla, Adaukt, Walenty (czaszka tego ostatniego jest dziś czczona w lewej nawie kaplicy bazyliki), Adrian, Amelia, Antonin, Klemencja, Hojny, Oktawiusz, Patryk, Olimpia oraz św. Jan Chrzciciel de Rossi.

Usta Prawdy

Tuż przy wejściu do bazyliki znajduje się słynne Usta Prawdy (wł. Bocca della Verità).

To starożytna rzeźba wyryta w okrągłej płycie z marmuru pavonazzetto (wł. Marmo pavonazzetto). Posępna twarz nieznanego bóstwa znajduje się w portyku Bazyliki Santa Maria in Cosmedin, usytuowanej na lewym brzegu Tybru, w obszarze będącym częścią dawnych zabudowań starożytnego Rzymu.

Naukowcy szacują, że to miejsce ma około 2200 lat, a Rzymianie wierzą, że pod surowym spojrzeniem tej maski nie da się skłamać!

Autor: Kate Zusmann

Mieszkam w Wiecznym Mieście od 12 lat. Mówi się, że każdy zakątek Rzymu ma swoją historię — i właśnie o tych najbardziej intrygujących faktach i miejskich legendach chcę Wam opowiedzieć. :)

Zanurz się głębiej w opowieściach Rzymu

23205 podróżnych przeczytało

Najlepsze plaże w pobliżu Rzymu

12392 podróżnych przeczytało

Jak kupić bilety do Muzeów Watykańskich i Kaplicy Sykstyńskiej

6269 podróżnych przeczytało

Krypta Kapucynów w Rzymie – Kościół z Kości

3388 podróżnych przeczytało

Kościół Trinità dei Monti

2703 podróżnych przeczytało

Kościół św. Ignacego Loyoli na Polu Marsowym

1042 podróżnych przeczytało

San Paolo dentro le Mura

9795 podróżnych przeczytało

Bazylika Santa Maria in Ara Coeli

10590 podróżnych przeczytało

Bazylika św. Klemensa

15206 podróżnych przeczytało

Bazylika św. Jana na Lateranie

Pokaż więcej