23013 podróżnych przeczytało
Rzeka Tyber (łac. Tiberius; wł. Tevere) jest od czasów Wielkiego Imperium swoistym znakiem rozpoznawczym Rzymu. Meandrująca rzeka otacza słynne wzgórza włoskiej stolicy, łagodnie opływając sylwetkę dzielnicy Trastevere.
Lśniące lustro rzeki otaczają liczne zabytki architektury starożytnej i średniowiecznej. Dziesiątki mostów łączy lewy i prawy brzeg Tybru, nadając rzymskim krajobrazom niezwykłego uroku i romantyzmu.
Geografia rzeki Tyber
Tyber wypływa ze stoków Apeninów w regionie Emilia-Romania. Rwąca rzeka górska przepływa przez Umbrię i Lacjum w drodze do Rzymu, po drodze łącząc się z rzekami Nera i Aniene. Przed wejściem do Rzymu brzegi rzeki są wzmocnione betonowymi umocnieniami, a jej bieg przechodzi w kanał Fossa Traiani. Końcowy odcinek Tybru uchodzi do Morza Tyrreńskiego (wł. Mar Tirreno).
Całkowita długość trzeciej najdłuższej rzeki we Włoszech wynosi 406 km, a powierzchnia dorzecza to 17 375 km². Tyber stanowi najważniejsze źródło wody pitnej dla Rzymu. Włosi często nazywają go „flavus”, co z łaciny oznacza „biały” – ten przydomek pochodzi od żółtawo-białawego koloru wody.
Pochodzenie nazwy
Istnieje kilka teorii na temat pochodzenia nazwy „Tyber”. Według jednej z nich ma ona przedłacińskie korzenie i pochodzi od słowa „Tibur” – starożytnej nazwy miejscowości Tivoli, oddalonej o 30 km od Rzymu. W tym artykule można przeczytać o jednodniowej wycieczce do Tivoli z Rzymu.
Nazwa rzeki pojawia się również w pismach Etrusków, gdzie nazywana była „Tiferios”. To określenie mogło zostać przejęte i przekształcone przez Włochów w „Tyber”.
Istnieje jednak legenda związana z biografią tej słynnej rzeki. Król Tyberyn, który żył w IX wieku p.n.e., utonął w rzece Albula, która później zaczęła nosić nazwę Tiberius. Jowisz uczynił zmarłego króla opiekunem burzliwych wód – Volturnusem. Wierzy się, że to właśnie dzięki temu starożytnemu mitowi rzeźbiarze zaczęli przedstawiać rzeki, morza i oceany w postaci potężnych mężczyzn.
Historia rzeki Tyber
To właśnie w wodach Tybru, według legendy, mieli zostać utopieni nowo narodzeni Romulus i Remus – założyciele Rzymu. Historycy są zgodni, że Rzym powstał w 753 roku p.n.e. na brzegach Tybru, około 25 km od wybrzeża Ostii. W starożytności rzeka stanowiła naturalną granicę między Etruskami (na zachodzie), Sabinami (na wschodzie) i Latynami (na południu).
Rzeka odegrała ogromną rolę w życiu Rzymian, którzy rozwijali dzięki niej gospodarkę opartą na handlu rzecznym. Kupcy dostarczali do stolicy żywność, materiały budowlane i inne towary. Podczas wojen punickich w III wieku p.n.e. port w Ostii był kluczowy dla bitew morskich. Tyber stał się więc również strategicznym atutem w działaniach wojennych Rzymu.
W późniejszym czasie wzdłuż brzegu rzeki w pobliżu Polu Marsowym (Campus Martius) zbudowano przestronne nabrzeże. Po stworzeniu rzymskiego systemu kanalizacji centralnej – Cloaca Maxima – Tyber stał się jego integralną częścią, dostarczając czystą wodę do centrum miasta za pośrednictwem podziemnych kanałów i rur.
Z biegiem lat rzeka zaczęła płynąć płycej, a główny port i handel morski przeniesiono do pobliskiego Fiumicino. W XVII i XVIII wieku papiestwo podjęło znaczne wysiłki, aby oczyścić koryto Tybru w granicach miasta. Dzięki temu poprawiono ekologię rzeki. Jednakże transport rzeczny nigdy nie odzyskał dawnego znaczenia.
Ciekawostki o Tybrze
- Tyber wypływa z dwóch górskich źródeł na wysokości 1268 metrów n.p.m. W 1930 roku Benito Mussolini umieścił przy jego źródle starożytną marmurową kolumnę z łacińskim napisem: „Tu rodzi się rzeka / święta dla losów Rzymu”.
- Jedną z cech charakterystycznych rzeki są regularne wylewy. Obszar Pola Marsowego potrafi znaleźć się pod wodą nawet na wysokość 2 metrów. Od 1876 roku Rzymianie są jednak stosunkowo bezpieczni, ponieważ władze miejskie zbudowały wysokie, kamienne mury wzdłuż obu brzegów Tybru.
- Intrygujący fakt związany z nazwą rzeki: wyrażenie „przekroczyć Tyber” oznacza nawrócenie się na katolicyzm. Odpowiednikiem jest „przekroczyć Tamizę”, czyli przyjęcie anglikanizmu. W czasach wojen religijnych idiomy te miały duże znaczenie.
- W starożytnym Rzymie wykonywano publiczne egzekucje przez utopienie skazańców w Tybrze. Za panowania cesarza Tyberiusza prowadzono więźniów na Schody Gemońskie, skąd byli zrzucani do wody. Ten los spotykał zarówno pospolitych przestępców, jak i pierwszych chrześcijańskich papieży.
- Rzymianie do dziś uwielbiają hartować się w zimnej wodzie. Dlatego 1 stycznia odważni, wręcz szaleni mieszkańcy stolicy, przy akompaniamencie radosnych okrzyków tłumu, skaczą z mostu Ponte Cavour do Tybru!
- Nadbrzeże Tybru to idealne miejsce na poranne i wieczorne biegi oraz wycieczki rowerowe.
Mosty na Tybrze
Na terenie Rzymu lewy i prawy brzeg Tybru łączy 26 mostów. Obok nowoczesnych przepraw przetrwało również kilka dawnych konstrukcji. Przykładem jest Most Milwijski (wł. Ponte Molle lub Ponte Milvio), założony w I wieku p.n.e. jako przedłużenie antycznej drogi Via Flaminia, łączącej Rzym z Ariminum (dzisiejsze Rimini). W IV wieku n.e. na moście Milwijskim miała miejsce słynna bitwa między cesarzami Maksencjuszem i Konstantynem Wielkim (łac. Constantinus).
Nie była to bitwa wyłącznie o władzę, ale o dominującą religię. Pokonany Maksencjusz utonął w Tybrze, a Konstantyn stał się o krok bliższy tytułu jedynego cesarza Rzymu. Tak rozpoczęła się era chrześcijaństwa. Obecnie niedaleko mostu Milwijskiego znajduje się Stadio Olimpico, gdzie rozgrywane są mecze klubów Roma i Lazio.
Ponte Sisto to pieszy most łączący prawy brzeg Tybru z dzielnicą Trastevere. Średniowieczny kamienny most, dedykowany papieżowi Sykstusowi IV, prezentuje się bardzo malowniczo na tle starej zabudowy nabrzeża. Po lewej stronie, zaraz za mostem, znajduje się Piazza Trilussa – popularne miejsce spotkań mieszkańców stolicy i gości Trastevere. Od lipca do sierpnia nabrzeże przy Ponte Sisto tętni życiem – pojawiają się tam namioty z przekąskami, koktajlami i muzyką na żywo. Warto zerknąć na lokalne ceny i zanurzyć się w przytulnej atmosferze letniego wieczoru.
Przeczytaj także o najlepszych restauracjach w dzielnicy Trastevere z lokalnym jedzeniem.
Na południe od Watykanu, na rzece znajduje się niewielka wyspa – Isola Tiberina, która z lotu ptaka przypomina rybacką łódź. W X wieku powstała tu Bazylika św. Bartłomieja na Wyspie (wł. Basilica di San Bartolomeo all’Isola), gdzie znajduje się grób św. Bartłomieja. Przechodząc przez Tyber przez wyspę, po prawej stronie zobaczycie jeden z najbardziej niezwykłych zabytków Rzymu – Usta Prawdy (wł. Bocca della Verità).
Ponte Sant’Angelo (czyli Most Hadriana) pochodzi z II wieku n.e. i służy dziś wyłącznie do ruchu pieszego. W starożytności most nazwano imieniem cesarza Hadriana, ponieważ powstał z jego polecenia. Przeprawa prowadzi do Mauzoleum Hadriana, znanego od średniowiecza jako Zamek Świętego Anioła. Ogromny kamienny cylinder zamku kryje szczątki papieży i liczne historyczne artefakty. W XV–XVI wieku most został obłożony marmurem i ozdobiony rzeźbami św. Piotra i Pawła. W XVII wieku Giovanni Lorenzo Bernini dopełnił jego dekorację, umieszczając na nim 10 figur aniołów.
Rejs po Tybrze obok Zamku Świętego Anioła
Po przyjeździe do Rzymu warto rozpocząć swoją przygodę od wyjątkowego doświadczenia – rejsu po Tybrze, przepływającego obok słynnych zabytków, takich jak Zamek Świętego Anioła i Watykan.
Zamień zgiełk miejskiego ruchu na spokojną podróż rzeką, gdzie każdy zakręt niesie ze sobą cząstkę historii Rzymu. Dzięki formule Hop-on Hop-off możesz wysiąść przy wybranych atrakcjach, zwiedzić je w swoim tempie, a następnie powrócić na pokład. Rejsy odbywają się co 30 minut, co minimalizuje czas oczekiwania.
Poznaj różne oblicza Rzymu – od antycznego, który zapoczątkował demokrację, przez papieski, który kształtował cywilizację, aż po nowoczesny, tętniący życiem i chaotyczny. Odkryj Wieczne Miasto we własnym tempie i dodaj niezapomniany rozdział do swojej rzymskiej przygody. Naprawdę nie ma słodszej formy zwiedzania Wiecznego Miasta!
W Rzymie czeka też inna wspaniała okazja – wieczorny rejs z aperitifem. Delektuj się klasycznym włoskim winem i lokalnymi przekąskami, podziwiając złote światło zachodzącego słońca nad Wiecznym Miastem. Gdy muzyka narasta, a łódź sunie po Tybrze, przygotuj się na urzekającą godzinę pełną prawdziwego rzymskiego romantyzmu.
