Pole Marsowe

Campus Martius (Campo Marzio), czyli Pole Marsowe, to nizina o powierzchni 250 hektarów w zakolu rzeki Tyber, położona między wzgórzami Kwirynalskim, Pincyjskim i Kapitolińskim, przeznaczona do ćwiczeń gimnastycznych i wojskowych. Centralna część Pola, gdzie znajdował się ołtarz Marsa, otrzymała nazwę Campo i w starożytnym Rzymie przekształciła się w miejsce pamięci wojennej, podczas gdy pozostały obszar został zabudowany.

Przed przeczytaniem artykułu warto sprawdzić swoją wiedzę i spróbować odpowiedzieć na najpopularniejsze pytania.

Co warto wiedzieć o Polu Marsowym

Historia i zabytki

Historia Pola Marsowego nierozerwalnie wiąże się z militarną chwałą Rzymu. W czasach starożytnych znajdował się tu kampus (Campo) – koszary i inne budynki potrzebne dużej armii: szpitale, arsenał i pola treningowe. Po wypędzeniu Tarkwiniuszy zmienił się status tego terenu. Corocznie obchodzono tu święto lustracji (lustrum), któremu towarzyszyły wyścigi konne. Każdy mógł znaleźć tu rozrywkę dla siebie.

Oto lista zabytków znajdujących się na terenie Campo Marzio:

Villa Publica

Pierwszym budynkiem publicznym na Polu Marsowym była Villa Publica. Budynek powstał w 435 r. p.n.e. i składał się z 300-metrowej, oczyszczonej przestrzeni otoczonej niewielkim portykiem. To właśnie tutaj co pięć lat zbierali się obywatele rzymscy w celach politycznych.

W III wieku p.n.e., w czasie wojen punickich, większość bitew toczono poza Rzymem i jego okolicami. Jednak zamożni wodzowie, powracający z kampanii wojennych, uważali za swój obowiązek uhonorowanie pamięci poległych i oddanie chwały bogom. W ten sposób Campo Marzio zostało zabudowane świątyniami i grobowcami.

Circus Flaminius

W 221 r. p.n.e. konsul Gajusz Flaminiusz wybudował w południowej części Campo Marzio cyrk służący do wyścigów konnych i igrzysk plebejskich. Do cyrku prowadziła droga od bramy Porta del Popolo, która stała się częścią Via Flaminia. Niestety, Cyrk Flaminiusza nie zachował się do naszych czasów.

Largo di Torre Argentina

W czasach republikańskich na terenie Campo Marzio powstała przestrzeń zwana Area Sacra (łac. Ziemia Święta).

Nazwa jest w pełni uzasadniona, ponieważ na stosunkowo niewielkim obszarze stolicy powstały cztery imponujące budowle: Sala Stu Kolumn (Hecatostylum), Termy Agryppy, Teatr Pompejusza i Cyrk Flaminiusza.

W XX wieku rozpoczęto wykopaliska archeologiczne, które umożliwiły odkrycie pozostałości świątyń i budynków publicznych. W 1993 roku Silvia Viviani i Lia Dequel założyły w tym miejscu kocią przystań Torre Argentina (wł. Colonia Felina Torre Argentina).

Obecnie wolontariusze opiekują się około 250 kotami w schronieniu na Largo di Torre Argentina.

Po rozpoczęciu wykopalisk koty zaczęły przenosić się w te ruiny, a mieszkańcy zaczęli je dokarmiać. Chociaż w całym mieście można spotkać koty, Torre Argentina jest wyjątkowo popularnym miejscem ich bytowania. Wokół Torre Argentina znajdują się liczne przystanki autobusowe między Dzielnicą Żydowską, Campo de’ Fiori a Panteonem.

Przeczytaj także o Circus Maximus.

Świątynie

Na terenie Pola Marsowego znajdowało się wiele świątyń. Niektóre z nich przetrwały do dziś.

Świątynia Bellony

Świątynia Bellony (Templum Bellona), opiekunki obrońców ojczyzny, została wzniesiona w 295 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Ślepego na cześć zwycięstwa Rzymian nad Etruskami. Znajdowała się na Campo Marzio w pobliżu Teatru Marcellusa (Teatro di Marcello). W świątyni odbywały się spotkania polityczne i przyjęcia na cześć zagranicznych ambasadorów. Obecnie pozostały po niej jedynie ruiny.

Świątynia Herkulesa

Świątynia Herkulesa (Ercole Oleario) została zbudowana około 120 r. p.n.e. na wzgórzastym brzegu Tybru, który wówczas nazywano Forum Wołu (Foro Boario). Jest otoczona kolumnadą i stanowi najstarszy marmurowy budynek w Rzymie, który wciąż zachwyca współczesnych turystów. Istnieje przypuszczenie, że świątynia została sfinansowana przez handlarza oliwą, na co wskazuje inskrypcja na jednej z rzeźb w jej wnętrzu.

Panteon

Panteon to starożytna świątynia poświęcona rzymskim bogom, uosabiająca potęgę Cesarstwa Rzymskiego. Przyjmuje się, że został wzniesiony w II wieku n.e. na miejscu wcześniejszej świątyni, zbudowanej w 27 r. p.n.e. przez Marka Agrypę. Obecnie ten starożytny klejnot można podziwiać na Piazza della Rotonda.

Wysokość budowli niemal dorównuje jej średnicy i wynosi 42 metry. Powietrze i światło wpadają do wnętrza Panteonu przez oculus – otwór w centrum kopuły o średnicy 9 metrów, zwany „Okiem Panteonu”, będący głównym elementem świątyni.

Panteon to jeden z nielicznych budynków starożytnego Rzymu, który zachował się bez większych zmian. Od wieków przyciągał artystów, uczonych i zwykłych ludzi. Michał Anioł uważał go za dzieło anielskie. Rafael chciał być pochowany w tej świątyni, którą postrzegał jako miejsce zjednoczenia ludzi i bogów. Tak też się stało – wielki artysta spoczął w Panteonie. Wydarzenie to rozpoczęło nowy rozdział w historii świątyni, czyniąc ją miejscem pochówku wielkich i sławnych postaci.

Świątynia Hadriana

Świątynia Hadriana (Templum Divi Hadriani) została wzniesiona w 145 r. n.e. przez Antoninusa Piusa, następcę cesarza Hadriana. Budowla wykonana była w luksusowym stylu – na prostokątnym podium ustawiono dwa rzędy 13 marmurowych kolumn podtrzymujących ozdobny dach. Do świątyni prowadziły szerokie schody wyłożone marmurowymi płytami i zdobione płaskorzeźbami.

Niestety, przetrwało jedynie 11 kolumn i fragment ściany świątyni. Pozostałości zostały włączone w budynek rzymskiej izby celnej, a później giełdy, zbudowanej pod koniec XIX wieku. Świątynia Hadriana znajduje się przy Piazza di Pietra.

Teatry

Lucjusz Korneliusz Sulla nadał Polu Marsowemu popularność wśród rzymskiej arystokracji w II wieku p.n.e. Powstały wtedy budynki mieszkalne zwane insulami oraz różne budowle publiczne. Dawniej opuszczone terytorium zaczęto intensywnie zabudowywać domami, portykami, pałacami i teatrami.

Teatr Pompejusza

Teatr Pompejusza (łac. Theatrum Pompeii, wł. Teatro di Pompeo) został zbudowany w końcowej fazie okresu republikańskiego przez Pompejusza Wielkiego (Gnejusza Pompejusza Magnusa). Ukończony w 55 r. p.n.e.,

Teatr Pompejusza był pierwszym stałym teatrem wzniesionym w Rzymie.

Kuria teatru zasłynęła jako miejsce, w którym Juliusz Cezar został zamordowany przez Brutusa i Kasjusza podczas posiedzenia Senatu w dniu 15 marca 44 r. p.n.e.

Teatr Marcellusa

Teatr Marcellusa został zbudowany na terenie Pola Marsowego, między Tybrem a Kapitolem. Znajduje się również poniżej Kapitolu, w drodze do Ust Prawdy.

August, pierwszy cesarz rzymski, twierdził, że zastał Wieczne Miasto z gliny, a zostawił z marmuru. Budowę teatru poświęcił swojemu ulubionemu siostrzeńcowi Marcellusowi. Marcellus jednak zmarł młodo i jako pierwszy został pochowany w mauzoleum Augusta.

Teatr miał duże znaczenie strategiczne. Ród Fabiuszy zbudował na jego arkadach fortecę. Ostatecznie budowla przeszła pod panowanie rodzin Savelli i Orsini.

Przeczytaj także o Top 30 atrakcjach Rzymu.

Budowle z okresu cesarskiego

Inżynieria Rzymu przez wieki przeszła niesamowitą ewolucję — od architektury starożytnej po nowoczesną włoską i współczesną.

Saepta Julia

Za panowania cesarza Augusta Campo Marzio było miejscem głosowania obywateli Rzymu. W tym celu powstał budynek Saepta Julia. Przez długi czas okazała budowla (300 x 95 m) służyła jako jedna z rezydencji władców rzymskich. Obecnie fragment muru Saepta Julia można zobaczyć w pobliżu Panteonu.

Portyk Oktawii

W pobliżu Teatru Marcellusa i Cyrku Flaminiusza znajdują się ruiny portyku wzniesionego na cześć siostry cesarza Augusta – Oktawii Młodszej.

Budowla powstała około 27 r. p.n.e. Jednak już u progu ery chrześcijańskiej budynek wyłożony kosztownym marmurem dwukrotnie padł ofiarą pożaru. W przeszłości na ścianach portyku Oktawii znajdowały się dzieła sztuki, takie jak „Historia naturalna” Pliniusza Starszego. Po burzliwych dziejach budowla została przekształcona w targ rybny i stopniowo popadła w ruinę.

Ara Pacis

Ara Pacis Augustae (Ołtarz Pokoju Augusta) to ołtarz w Rzymie poświęcony Pax, rzymskiej bogini pokoju. Pomnik został zamówiony przez Senat Rzymski w 13 r. p.n.e. dla uczczenia powrotu Augusta do Rzymu po trzech latach spędzonych w Hiszpanii i Galii, a konsekrowano go w 9 r. p.n.e.

Mauzoleum Augusta

Mauzoleum Augusta (wł. Mausoleo di Augusto) to monumentalny grobowiec zbudowany przez cesarza Augusta w 28 r. p.n.e. na terenie Pola Marsowego. Teren ten zajmuje powierzchnię odpowiadającą kilku miejskim kwartałom, pomiędzy kościołem San Carlo al Corso a Muzeum Ara Pacis.

Stadion Domicjana

Stadion Domicjana (wł. Stadio di Domiziano), znany także jako Circus Agonalis, znajdował się na północ od Pola Marsowego. Został zlecony około 80 r. n.e. przez cesarza Tytusa jako dar dla mieszkańców Rzymu i był wykorzystywany głównie do zawodów sportowych.

Kolumna Marka Aureliusza

Kolumna Marka Aureliusza (łac. Columna Centenaria Divorum Marci et Faustinae, wł. Colonna di Marco Aurelio) to kolumna zwycięstwa stojąca na Piazza Colonna. Jest to kolumna dorycka ze spiralnym reliefem, wzniesiona na cześć cesarza Marka Aureliusza i wzorowana na Kolumnie Trajana.

Zobacz także artykuł: Słynne kolumny architektoniczne w Rzymie.

Jak dojechać

Na Piazza in Campo Marzio można dojść ze stacji metra Barberini, idąc ulicą Via del Tritone.
Jeśli już znajdujesz się w dzielnicy Campo Marzio, do Panteonu dojdziesz z placu Torre Argentina lub z innych pobliskich atrakcji. Obecnie jest to także jedno z najlepszych miejsc na zakupy w Rzymie!

Autor: Kate Zusmann

Mieszkam w Wiecznym Mieście od 12 lat. Mówi się, że każdy zakątek Rzymu ma swoją historię — i właśnie o tych najbardziej intrygujących faktach i miejskich legendach chcę Wam opowiedzieć. :)